مآخذ
۱- مآخذ خارجی معاصر یا مآخذی که در آنها از معاصرین شواهدی ذکر شده است.
یسوع استی لیتس - تاریخ سریانی یسوع استیلیتس[۱] در حدود سال ۵۰۷ میلادی نگارش یافته است و از وقایع سنوات ۴۹۴ تا ۵۰۶ سخن میراند. چند فصل ازین تاریخ که بمنزلهٔ مقدمهٔ آنست خلاصهٔ وقایع یک قرن قبل را بیان میکند. یسوع چنانکه خود گفته است «وقایع را بقسمی نقل میکند که هموطنانش همگی صحت آنرا شهادت میتوانند داد»[۲] و چون دربارهٔ ایرانیان خارج مذهب اطلاعات کافی داشته است آنچه را که شنیده با نهایت سادگی بیان کرده است.
یسوع در مقدمهٔ تاریخ خویش (فصل ۹)از سلطنت فیروز و دو شکستی که در جنگ با هیاطله بر این پادشاه وارد شد سخن میراند و می‌نویسد که در شکت دوم فیروز اسیر شد و برای نجات خویش ناگزیر فرزند خود قباد را بگروگان بدشمن سپرد. سپس شرحی در باب مرگ فیروز و شکست یافتن سپاهیان وی از هیاطله در جنگی دیگر و سلطنت برادرش ولاش (بلاش) که مردی ملایم طبع و صلح‌جوی بود، بیان میکند. پس از آن میگوید که ولاش چون برای پرداخت حقوق سپاهیان نقدینه‌ای در خزانه نداشت و هیئت مؤبدان زرتشتی را نیز بواسطهٔ آنکه «میخواست قوانین مذهبی ایشانرا منسوخ کند و در بلاد مملکت گرمابها بنا نهد» بر خود خشمگین ساخته بود. سرانجام از سلطنت خلع شد و او را کور کرده قباد پسر فیروز را بسلطنت برداشتند. شهریار جدید از آناستاز[۳] امپراطور روم مبالغی برسم کمک مالی خواست و او را تهدید کرد که هرگاه آنمبلغ
