جلب مهاجرین اروپائی
در سال ۱۲۴۲
در سال ۱۲۴۲ قمری (۱۸۲۳ میلادی) که عباس میرزا نایب‌السلطنه ولیعهد ایران حکمران آذربایجان بود و در آن دیار اقامت داشت در جزو چاره‌های دیگر که در آبادانی قلمرو حکومت خویش اندیشده است بفکر این افتاد که بعضی از مهاجرین اروپائی را برای عمران حوزه ماموریت خود جلب کند. این شاهزاده بلا شک بزرگترین مردیست که از خانواده قاجار پدیده آمده است و از جمله صفات بزرگی که داشته اینست که طبعا و جبلا متجدد و مایل بترقی و آبادی ایران بوده است و هر قدمی که در تجدد و ترقی ایران در آن زمان برداشته شده از قبیل اصلاح قشون ایران و تشکیلات اروپائی در نظام ایران و استعمال اسلحه جدید و فرستادن شاگرد باروپا و جلب صنعتگران اروپائی و رواج علوم و صنایع جدید در ایران از مساعی او بوده است چنانکه آبله کوبی نخست در زمان او و در سال ۱۲۲۸ در تبریز معمول شد و نخستین چاپخانه‌ای که در ایران مفتوح گشت مطبعهٔ سربی بود که در سال ۱۲۴۰ در تبریز وی دایر کرد و بعضی کتب در آن مجله چاپ شده است که در سنوات ۱۲۴۰ و ۱۲۴۱ و ۱۲۴۲ و ۱۲۴۳ و ۱۲۴۴ و ۱۲۴۵ انتشار یافته.
اما بلا شک مهمترین خیال او جلب مهاجرین اروپائی بایران بوده است که در آن زمان با آن مقتضیات مادی و معنوی و افکاریکه مخصوصا در آذربایجان رواج داشته باید این خیال را یکی از آن شجاعت‌هائی دانست که بندرت در دماغ اشخاص ظاهر میشود و در ضمن واضحست که در جلب تمدن جدید تا چه پایه مؤثرست و بمنزله پی و اساس تمدن محسوب میشود. متاسفانه این اقدام مهم را مورخین ایران ضبط نکرده‌اند و اتفاقا مجموعه‌ای از همان عصر بدست نگارنده افتاد که جزو سایر رسائل و مکاتیب مهم ترجمه سه مقاله‌ای که در جراید لندن درین باب انتشار یافته است در آن مجموعه بود و چون مترجم آن مقالات بصراحت نام قید نکرده است که در کدام روزنامه لندن انتشار یافته یافتن عین آن مقالات بسیار دشوار خواهد بود و ناچار همان ترجمهء فارسی را که در ضمن نمونه‌ای از انشای فارسی مترجمین آن زمانست درین صحایف درج میکنم و بقیه مطالب در ضمن آن خواهد آمد.
برای این اقدام عباس میرزا نایب السلطنه بمیرزا صالح که نمایندهٔ ایران
