ملت دیگری که اندکی پیش از آن و در اواسط سلطنت اشکانیان شروع بتألیف کتب کرده است ملت ارمنیست. هرچند که مورخین ارمنی نیز چندان بی- طرف نبوده‌اند و حسد و بغض خویش نسبت بایران و کوته‌نظری‌های پی‌درپی خود را آشکار میسازند ولی چون در مدت نزدیک بهزار و پانصد سال همواره کتب تاریخ تألیف کرده‌اند می‌توان از کتب ارمنی برای تحقیقات این مدت مدید بهره‌مند شد و از زمان اشکانیان ببعد همواره کتبی یافت که در تاریخ ایران مفید فوایدی باشد و بدستیاری این کتب می‌توان تاریکی‌های بسیار از تاریخ ایران را در اواخر دورهٔ اشکانیان و تمام دورهٔ ساسانیان روشن کرد.
عده این کتب بسیارست و برای هریک از آنها مقاله‌ای باید پرداخت ولی چون این نکته برای کسانی‌که می‌خواهند در تاریخ پیش از اسلام ایران تحقیقات کنند اهمیت بسیار دارد بعضی از مهم‌ترین مورخین ارمنی قدیم را اسم می‌برم:
از قرن دوم پیش از میلاد تا قرن هفتم میلادی همواره کتبی بزبان ارمنی یا در باب تاریخ ارمنستان در دستست که باید آنها را سه دسته تقسیم کرد:
نخست کتبی که در تاریخ ارمنستان بزبانهای دیگر بجز زبان ارمنی نوشته بودند و در قرون بعد دانشمندان ارمنی آنرا بزبان خود ترجمه کرده‌اند و از آن جمله است کتبی بزبان کلدانی و بزبان یونانی قدیم.
دوم کتبی که دانشمندان ارمنی بزبانهائی بجز زبان خود تالیف کرده‌اند و در آن عدادست چند کتاب بزبان یونانی.
سوم کتبی که مورخین ارمنی بزبان خود که زبان ارمنی قدیم باشد پرداخته اند و البته شمارهٔ آنها بیشترست.
چون همواره حوادث ارمنستان با وقایع ایران پیوستگی بسیار داشته است از کتب مورخین ارمنی اطلاعات گوناگون در تاریخ اعصار مختلف ایران می‌توان بدست آورد.
نخستین کتاب از حیث قدمت «تاریخ قدیم ارمنستان» تالیف «مارآپاس کاتینا» MarApascCatina است که اصل آن بزبان کلدانی بوده و بفرمان اسکندر مقدونی آنرا بیونانی ترجمه کرده‌اند و موسی خورنی معروفترین مورخین ارمنی که ذکر او پس ازین خواهد آمد آنرا بزبان ارمنی درآورده و در جزو آثار خویش گنجانیده است. این کتاب بفرمان «والارساس» Valarsace (بلاش) معروف به «میتریدات» Mthridate اول (مهرداد) پادشاه ارمنستان که از جانب برادرش اشک پنجم بپادشاهی ارمنستان مامور شد تدوین یافته و این
