تحقیقاتی در این باب نموده نویسنده مشهور فرانسه دکتر گوستاولوبون است
کتاب Les epinions et les eroyances (عقاید و ایمانها) او، که هنوز مثل سایر کتب مفیده بفارسی ترجمه نشده و متاسفانه غیر از یک مقاله‌ای که امیل زیدان راجع بمطالب این کتاب، در یکی از نمرات الهلال نه یا ده سال قبل نوشته بود، چیزی از این کتاب را ندیده‌ایم
وجود ادیان و مذاهب متعدده، منظره پر از اختلاف دنیا، تباین آراء سیاسی و اجتماعی و فلسفی. تناقض فرق و شدت منازعه آنها، اختلاف عقیده دو نفر عالم یا باهوش یا فیلسوف- همه اینها این نظریه را تایید میکند که عقائد بر نفوس بشری مولود منطق و دلیل نیستند، زیرا احکام دلیل و منطق نمیتواند متناقض باشد. ممکن نیست برهان، دو عقیده متضاد را ایجاد نماید؛ پس بطور حتم در هر قضیه مختلف فیه، منطق و برهان یک طرف را تأیید میکند و عقائد طرف دیگر بدون منطق باقی میماند، در صورتیکه هر دو طرف قضیه در تشبث بعقائد مثل یکدیکرند؛ بلکه احیانا عقائد غیر متکی بمنطق راسخ‌تر و در اجتماع بیشتر منشاء اثر است و غالبا عقائدیکه زائیده شده برهان هستند سرد و غیر مقرون بحماست و تعصب هستند
اول عقیده بعد برهان، اول عقیده پیدا میشود بعد انسان برای تایید آن دلیل میترا شد
عقیده را عوامل نیرومندتر از منطق در نفوس بشری ایجاد میکند
