و یک نفر مورخ نمیتواند چیزیکه دلیل بر ترقی علمی و فکری ایشان باشد پیدا کند
۳-دورهٔ سوم دورهایست که دولت عرب یا (اسلامی) باوج ترقی رسید و تمدن ایشان بر تمدن روم و یونان افزونی گرفت
علمای بزرک. حکمای بی‌نظیر. اطباء حاذق. ستاره‌شناسان عالیقدر، مؤلفین با تحقیق. نویسندگان زبردست. شعرای خیال پرور. موسیقیین شورانگیز همه در این عصر میزیسته‌اند
این دوره بدست ابو مسلم خراسانی پیش آمده و بتوسط ایرانیان دیگر از قبیل برامکه و بنو نوبخت بالا رفت و بهمین واسطه این تمدن را (بقول جرجی زیدان) باید تمدن ایرانی نامید
۴-اگرچه تمدن فوق الذکر در حقیقت بدست عباسیان پیش نیامده و با ضعف آنها نیز ضعیف نگردیده و فقط از بغداد باصفهان و خراسان و ماوراء النهر مـنتقل گردید ولی با انقراض آنها از میان رفت چه از یکطرف حمله مغول و از طرف دیگر حملهٔ اسپانیول بدولت اموی در غرب و عباسی در شرق خاتمه داده علوم عربی را بمنتهی درجهٔ انحطاط افکند
قبل از حملهٔ مغول نیز بواسطهٔ توجه امرای ایران بزبان فارسی و احیای ادبیات و قومیت خویش تا یک اندازه ادبیات عربی تنزل کرده و اواخر قرن چهارم زبان عربی تقریبا بیک فقر ادبی دچار میشود ولی در قرن پنجم یکنفر اصفهانی (مؤید الدین طغرانی) ظهور کرده و عصر بشار و ابو نواس را تجدید مینماید
در این صورت میتوانیم طغرائی را خاتمه شعرای عرب گفته و میتوانیم ما بین دوره سوم و چهارم به یک دوره دیگری قایل شده
