و طغرائی را مجدد ادبیات حساب کنیم
۵-از سطور فوق معلوم گردیده که حملهٔ مغول بادبیات و زبان عربی در ایران و بین النهرین خاتمه داده فقط بقیهٔ در فارس مانده و آنهم بحملهٔ ثانوی مغول از بین رفت و دور پنجم که دور نهضت باشد در مصر بهمت محمد علی پاشا شروع گردیده و از موضوع مقاله ما خارج است
بعد از این مقدمه به عناصر مدنیت عرب و عوامل موجده و مکملهٔ آن نظری افکنده و اثار ذوق و کوشش اجداد خود را در ایجاد یک تمدن بزرک و نورانی که در ایران باسم تمدن اسلامی و در اروپا باسم تمدن عرب مشهور گردید مشاهده نمائیم
فقه، تفسیر، حدیث
چون دولت اسلامی یک دولت مذهبی بود همینکه مسلمانان از جنک و جدال فراغت حاصل کرده و بتحصیل و تدوین پرداختند نخست همت خود را تبدوین علوم اسلامی گماشتند
ایرانیان در این علوم نیز مثل سایر علوم از عربها گوی سبقت ربوده و با وجودی که در نزد عرب بموالی یعنی بنده‌زاده گلن معروف بودند خود را پیشوای آنها قرار دادند. چنانکه نخستین جامع فقه را ابو حنیفه گفته و بهترین کتب حدیث را دو صحیح بخاری و مسلم نیشابوری و بهترین تفاسیر را تفسیر طبری و رازی و زمخشری میداند و ما در نمرات بعد این مجله بنکارش شرح حال بعضی از این اشخاص پرداخته و سوانح بعضی دیگر را برای موقع خود میگذاریم
