صورت نایبان استراتگوسها در تشکیلات هرقل در بیزانس مشاهده میشوند. از این گذشته طبق ملاحظات مؤلف، این شباهت عجیب در مورد پاذگوسپانان نیز صادق است و چهار پاذگوسپان تشکیلات ایران قرینه پروکونسولهای تمهای دولت بیزانس میباشند.[۱]
***
هرچند ملاحظه این نکته شایان توجه است، که مزدک در موقع تشبیه قوای اربعه ملکوتی[۲]به چهار شخص عالیمرتبه کشور نام وزرگفرمذار را ذکر نکرده است، ولی نباید برای این موضوع اهمیت زیاد قائل شد، زیرا که مزدک اشخاصی را اختیار کرده است، که وجه شبه و نسبت بین آنها با قوای معنوی سابق الذکر بیشتر بوده است.
علاوه بر مطالبی، که از یعقوبی و مسعودی نقل شده، دو کتاب دیگر یکی بزبان پهلوی و دیگری به فارسی هست، که از آنها اطلاعاتی راجع بترتیب مقامات و مناصب عالیه شاهنشاهی ساسانی بدست میآید. کتاب پهلوی موسوم است به «سورسخون» و کتاب فارسی «فارسنامه» ابن بلخی است.
از «سورسخون» ساسانی[۳] (b ۱۴-۹) فهرستی بدست میآید، که با شخص شاهنشاه آغاز میشود و آن چنین است:
شاهان شاه-پسی واسپوهر (ولیعهد) -وزرگفرمذار چهار سپاهبذ (سپاهبذ شمال ظاهرا به علت غفلت کاتب ساقط شده) -داذوری داذوران (داور داوران -قاضی اعظم) -مغان اندرزبذ (-موبذان موبذ)، در بند ۱۱ چنین آمده است،