باب بیست و یکم
اندر آیین جمع کردن مال
(ص ۹۰) ای پسر از فراز آوردن چیز غافل مباش، لیکن از جهت چیز خویشتن مخاطره مکن و جهد کن تا هر چه فراز آوری از نیکوترین وجهی باشد، تا بر تو گوارنده باشد و چون فراز آوردی آنرا نگاه دار، تا بهر باطلی از دست ندهی که نگاه داشتن سخت‌تر از فراز آورد باشد و چون هنگام دربایست خرجی کنی جهد کن تا عوض او زود بجای باز نهی، که اگر برداری و عوض بجای باز ننهی اگر گنج قارون بود سپری شود و نیز دل در آن چندان مبند که آن را ابدی شناسی تا اگر وقتی سپری شود اندوه‌مند نباشی، که گفته‌اند که: چیزی بدشمنان بله کردن بهتر که از دوستان حاجت خواستن و سخت داشتن واجب دان، که هر که اندک مایه نگه ندارد بسیار هم نداند داشتن و کار خویش به‌دان از کار کسان و از کاهلی ننگ دار کی کاهلی شاگرد بدبختی است و رنج بردار باش که چیزی از رنج گرد شود، نه از کاهلی، چنانک از رنج مال فراز آید و از کاهلی بشود، که حکیمان گفته‌اند که: کوشا باشید تا آبادان باشید و خرسند باشید تا توانگر باشید و فروتن باشید تا بسیار دوست باشید؛ پس آنچ از رنج و جهد (ص ۹۱) بدست آید از کاهلی و از غفلت از دست بدادن نه از خرد باشد، که هنگام نیاز پشیمانی سود ندارد، چون رنج خود بری کوش تا بر هم تو خوری، اگر چه چیز عزیزست از سزاوار دریغ مدار، که بهمه حال کس چیزی بگور نبرد؛ اما خرج باید کی باندازۀ دخل باشد، تا نیازمند نباشی، که نیاز نه در خانۀ درویشان بود، بل که نیاز در همه خانها بود، فی المثل درمی دخل باشد درمی و حبۀ خرج کند همیشه با نیاز بود، باید چون درمی دخل بود درمی کم حبۀ خرج کند،
