به عقیده اگوست کنت مرحله فلسفی با مرحـلة ربانی در واقع تفاوتی ندارد ، فقط صورتش معقول تر است؛ در عوض چون عقل به مقام استدلال و احتجاج و چون و چرا رسیده است کم کم افکار متزلزل میشود ، و شبهات پیش می آید ، و رشته های محکمی که زندگانی را به یکدیگر پیوند داده بود سستی می گیرد یا ازهم می گسلد، و سرانجام ارضاع زندگانی اجتماعی اختلال می یابد، پس این مرحله مرحلة انتقال از منزل اول به منزل آخر است.
در مرحله سوم که مرحله علمی و تحققی است تخیل و تعقل هر دو تابع مشاهده و تجربه می شوند ، آنچه معتبر است امر محسوس مشهود است ، و مراد از این سخن این نیست که علم فقط بر جزئیات تعلق می گیرد ، زیرا می دانیم که ادراك جزئيات علم نیست و علم آنست که جزئیات را تحت کلیات در آورد ، و لیکن مرحله علمی به امور مطلق نمی پردازد ، چون آن امور به مشاهده و تجربه در نمی آیند و فقط به تخيل وتوهم و تعقل در آنها بحث میشود ، و تخیل و تعقلی که مبنی بر مشاهده و تجربه نباشد در علم معتبر ومسلم نیست ، و تجربه و مشاهده أدراك امور مطلق را نمی کند فقط امور نسبی و اضافی را معلوم می سازده آنچه بر آن به طور مطلق می توان حکم کرد این است که بهیچ امر مطلق نمی توانیم معرفت پیدا کنیم ، تنهـا روابط ومناسبات امور را به یکدیگر می توانیم بسنجیم حتی اینکه رابطه علمين ومعلولیت حقیقی را نمی توانیم دریابیم ، و تنها مناسباتی که ما بین امور می توانیم درك بکنیم مناسبت همبودی (مقارنه) در مکان و پیایی بودن ( تعاقب ) در زمان است . و این مناسبات است که به قواعد کلی در می آوریم، و علم را می سازیم از جواهر وأمـور مطلق مانند جـان وروان رعقل و ماده وعلت نخستین که به ادراك آنها نایل نمی شویم ، می گذریم و عارضه ها و خاصیتها را که می توانیم ببینیم و بسنجیم و اندازه بگیریم مورد توجه ساخته، قواعد وضوابط آنها را معلوم میکنیم و محقق میسازیم ، و از این رو است که این مرحله را مرحله تحققی می خوانیم یکی از پیروان اگوست کنت برای روشن کردن مراحل سه گانه علم بر سبیل تمثيل می گوید ، چون مردم می بینند ترياك خـواب می آورد وقتی که در مرحله ربانی هستند ، اکتفا می کنند به اینکه
