که او را در سالهای آخر مخبط دانسته اند و بنابر این شرح آنها را بی فایده میدانیم همین قدر گوئیم اکثر آداب مذهب کاتوليك را تقليد کرده ، و رنگی دیگر به آنها داده است چنانکه در باره دین انسانیت گفته اند ، همان مذهب کاتوليك است که نام عیسی را از آن برداشته اند ، و بعضی گفتند همان مذهب کاتوليك است که کلاه علم بر سرش گذاشته اند.
عجب این که دین انسانیت به قسمی که اگوست کنت مقرر داشته در بسیاری از کشورهای اروپا و آمریکا پیروانی هم پیدا کرده که محافلی تشکیل داده ، و به آداب وسنن آن دین عمل نموده ، وهنوز هم می کنند و در پاریس خانه اگوست کنت را که دانسته و معشوقه نا کام او را مانند مریم عذرا می نگرند ، و عجب تر اینکه بعضی از اولیای این دین از دانشمندان ومردمان بزرگوار بوده اند .
با آنکه آداب رمناسکی که اگوست کنت برای دین انسانیت مقرر داشته به نظر اهل تحقیق سخیف می نماید تا آنجا که شبهه مخبط بودن ار رفته است ، ولیکن بعضی از صاحب نظران هم معتقدند که از آن امر نباید اینقدرها شگفتی نمود، و نباید حکم کرد به این که تأسیس دیانت با تنظیم علم وفلسفة تحققی منافات داشته است ، باید به خاطر آورد که اگوست کنت از آغاز ، نظرش اصلاح هیئت اجتماعیه بود، راد جامعه را در این یافته که عقاید دینی مردم سست شده است و همواره مذهب کاتوليك را می ستود که اساس متینی بوده و تا وقتی که متبع بود جامعه اروپا از حیث آداب ورسوم واخلاق به درستی انتظام داشت ، ولیکن پس از سیری که مردم اروپا در این سیصد سال اخیر کرده اند به مقتضای قانون حالات سه گانه که پیش ازین بیان کرده ایم بازگشت به سوی آن مذهب حرکت قهقرایی خواهد بود ، و وقوعش محال است زیرا که مذهب کاتوليك متکی بر فلسفه رباني وما بعدالطبيعه است ، وامروز این دومرحله طی شده ودینی که بر آنها متکی باشد هرچند در زمان خود سودمند بود ، این زمان پیشرفت ندارد و از طرف دیگر هیئت اجتماعیه جهت جامعه می خواهد و جهت جامعه در هر حال دیانت است ، و از آن گریز نیست ولی امروز دیانت باید بر
