که صالح تر وشایسته تر باشد، نیز خدشه نمی توان کرد.
پس بنا بر رای داروین یعنی قانون تبدل انواع باید فرض کرد که و موجودات همه در آغاز خلقت چنانکه امروزه هستند خلق نشده اند ، نخستین جاندار نوع واحد بوده و در مرتبه ای بسیار پست رساده ، چنان که نمونه آن امروز در دست است آنگاه برحسب قواعدی که مجملا بیان کردیم ، در ظرف چندین کرور سال تنوع دست داده ، و انواع به مقتضای همان قواعد همواره رو به کمال رفته ، و در این تکامل در رشته شده يك رشته گیاه و درخت ويك رشته جانور گردیده ، وجانور از مرتبه پست نخستین مراحل چند از قبیل صدف و اسفنج و مرجان که به گیاه بیشتر شباهت دارند پیموده ، از مراتب هوام وحشرات گذشته و استخواندار شده ، و به صورت امثال ماهی ومار وسوسمار وپرندگان در آمده ، وسرانجام پستاندار شده و انواع چهار پایان ظهور کرده ، و به مرتبه سگ وفیل وخرس و بوزینه رسیده و حیوان دو پا که حكما حیوان ناطق خوانده و خود را اشرف مخلوقات میداند، در سر همه قرار گرفته و عرصه جهان را برهمه موجودات تنگ کرده است .
قرائن وشواهد ودلائل علمی بردرستی فرض تبدیل انواع فراوان است، ولی ما نمی توانیم به شرح آنها بپردازیم، چه این مختصر گنجایش ندارد از غرض ما هم بیرون است ، چون مراد ما تنها این بود که خوانندگان اجمالا بدانند رأی داروین وفرض تبدل انـواع چیست. کسانی که بخواهند کاملا به حقیقت آن پی ببرند باید به قدر لزوم از علوم طبیعی و چگونگی طبقات و انواع و اصناف گیاه جانور ، در اقالیم مختلف کره زمین و تشریح بدن آنها وچگونگی تکوین و نمو و نطفه وجنين هريك از حيوانات وانسان و بسیار چیزهای دیگر آگاه شوند؛ و تا این معلومات به دست نیامده اظهار عقیده مثبت و منفی در این باب روانیست . همین قدر گوشزد می کنیم که : با معلومات امروزی ازراء علم نمی توان این فرض را باطل کرد و علمای فنهمه تصـديق کرده اند ومنکران فقط آنها هستند که این فرض را با عقیده دینی خود منافی میدانند ، یعنی کسانی که به ظاهر عبارات تـورات متعبدند و
