مشرق زمین است ، ولیکن چون از اهل علوم طبیعی بوده است چگونگی بیانش جنبه مهمیت بیشتر دارد و به غیره تصورات فیلسوفان رمانتيك نيست . روح و جسم را در جنبه ازيك حقیقت میداند. روح جنبه درونی حق است ، وجسم جنبه بیرونی او است و در مقام تشبیه می گوید ، روح وجسم ما بند تحدب وتقعر دایره است که چون از درون بنگری متمر است، و از بیرون محدب می نماید.
اگرچه این عقاید و بیانات فخنر خود بسی قابل توجه است، ولیکن
آنچه بیشتر در عالم علم از او به یادگار مانده نظری است که اظهار داشته است که، چون بنا بر اصول علوم طبیعی دانسته ایم که کارمایه[۱] درجهان یکی است ، و کم و بیش نمیشود وفقط به شکلهای مختلف در می آید ، وچون در می یابیم که اعمال روحی و تعقلی هم نحوی از ظهور و تجلی کار مایه است ، پس می توانیم معتقد شویم که ما بین کار مایه عقلی و کارمایه جسمانی هم معادله ای هست که اگر تحقیق و آزمایش شود همچنانکه معلوم کرده ایم که چه مقدار حرارت متبدل بچه اندازه حرکت و کار می شود، همان قسم خواهیم توانست معلـوم کنیم که چه مقدار کارمایه جسمانی متحول به کارمایه عقلی می گردد و به عکس ، واین توجه فخنر مقدمة تأسيس يك رشته از علوم طبیعی می باشد که به لفظی نامیده شده[۲] که می توان طبیعی روحی یا علم ربط جسم و روح ترجمه کرد . و در واقـع شعبه ای از روانشناسی آزمایشی است[۳] و راه باز می کند برای اینکه امور نفسانی را در تحت حساب وقواعد ریاضی در آورند .
فخنر تحقیقات مفصل در این زمینه ها در علم و حکمت دارد ، که برای کوتاه کردن سخن مجبوریم از آنها بگذریم ولیکن شایان دقت و مطالعه است .
