آنچه را که در باب مؤلّف کتاب و تاریخ او گفتنی باشد نگارنده بتفصیل در مقدّمۀ جلد دوّم که عنقریب منتشر خواهد شد آورد و حواشی و تعلیقات مربوط بهر دو جلد را نیز که بدون آنها بسیاری از قسمتهای کتاب نامفهوم خواهد ماند در آخر مجلّد دوّم بچاپ خواهد رساند. در مقدّمۀ این جلد فقط بشناساندن نسخه هائی از این کتاب که ما آنها را اساس طبع قرار داده‌ایم و ذکر مجملی از مقدار موجود از کتاب تاریخ طبرستان و مقدار مفقود از آن اکتفا مینمائیم و تفصیل کلیّۀ این قبیل مطالب را برای مقدّمۀ جلد دوّم میگذاریم.
۱ - نسخه‌های معمولی
از کتاب تاریخ طبرستان تألیف محمّد بن حسن بن اسفندیار نسخه‌های متعدّد چه در ایران چه در کتابخانه‌های عمومی فرنگستان موجود است امّا بدبختانه کلیّۀ این نسخه‌ها تا آنجا که نگارنده توانسته است بداند ناقص و مغشوش‌اند و تاریخ کتابت هیچیک از آنها غیر از نسخۀ الف که اصحّ و اکمل نسخه‌های معلوم تاریخ طبرستان است مقدّم بر ۱۰۰۰ هجری نیست.
گذشته از نسخه‌های الف و ب که تفصیل حال آنها در ذیل بیاید کلیّۀ نسخه های دیگر تاریخ طبرستان که یا در زیر دست نگارنده بوده و یا آنها را اجمالاً مطالعه کرده و یا مشخّصات آنها را در فهرستها خوانده است بآن میماند که همه از یک اصل متفرّع گشته و جمعا از روی یک نسخۀ مغلوط ناقص استنساخ شده باشند.
مشخّصات این سلسله از نسخه‌ها بدون آنکه داخل در شرح جزئیّات شویم چنین است:
۱ – سقطات آنها چنانکه در پاورقیهای این جلد و جلد بعد همه جا اشاره کرده‌ایم بسیار زیاد است، در جلد اوّل یعنی جلد حاضر اکثر اشعار و عبارات عربی حذف شده و از عبارات فارسی متن نیز غالبا سطرها افتاده است، در جلد دوّم (شامل قسم دوّم و سوّم کتاب) قسمتهای ساقط بسیار زیاد است و گاهی مقدار آنها بچندین صفحۀ بزرگ میرسد. قسم دوّم از تمام نسخه‌ها حتّی از الف نیز افتاده و دیگران بتفصیلی که خواهیم گفت با جمع متفرّقاتی از این طرف و آن طرف قسم دوّمی برای این کتاب ساخته‌اند
