و مطلق در میان افراد آن بر قرار گردد. علمای جامعه شناس گفته اند که خانواده وطن کوچکیست یعنی افراد در خانواده درس وطن پرستی می گیرند و وطن از خانواده ها تشکیل می شود و هرکس در خانواده وطن خود را نشناسد پي بعظمت آن نخواهد برد، زیرا تردیدی نیست که هر کس خانواده خود را دوست نداشته باشد وطن خودراهم دوست نخواهد داشت. در ایران در نتیجه تعدد زوجات و زنهای متعه ( صيغه ) وعقدى وطلاقهای بی مورد وجابرانه اتحاد اتفاق از میان افرادخانواده رفته بود و یگانگی و پیوستگی که لازمه هر جامعه قوی و ملت برومندیست بمرور زمان رخت بربسته بود. افراد خانواده نسبت بيك ديگر بیگانه وبي قيد وحتى دشمن يك ديگر بودند و پدر نیز از همسران متعدد و فرزندانی که از چند مادر بودند بیگانه بود و قهرا تربیت خانوادگی که پایه تربیت ملیست وجود نداشت. در ضمن اصلاحات اجتماعی می بایست باصلاح خانواده و تشکیل خانواده های متحد ومتفق بپردازند و یگانه راه ایجاد خانواده های برومند این بود که حق طلاق راکه تنها باشوهر بود و شرط و قیدی در آن نبود محدود کنند و هر دو طرف یعنی زن و مردرا در آن مساوی سازند و برای تعدد زوجات نیز قیود و شرایط دشواری برقرار کنند که مانع از هوسرانی و تولید بدبختی و نفاق در میان خانواده ها باشد و این اصلاح اجتماعی مهم درین دوره بعمل آمد و این نکته در تاریخ اصلاحات این دوران اهمیت بسیار دارد. ♦ دیگر از اصلاحات اجتماعی این دوره که آن نیز اهمیت فراوان دارد استحکام مبانی ملیت ایرانست. یکی از خصایص برجسته ملت ایران همیشه این بوده است که از زمانهای بسیار قدیم و در روزگاری که هیچ ملت دیگری این احساسات را نداشته پایه ملیت خود را بر اساس بسیار استواری گذاشته است و در تاریخ خود همیشه جنبش ها و قیامهای مردانه برای اخراج بیگانگان کرده است. اما در دوره گذشته این حس مردی و مردانگی بسیار سست شده بود و در صدسال پیش ازین دوران یکسره از میان رفته و نابودگشته بود، چنانکه تاریخ درین صد و سی سال استیلای قاجارها نشان می دهد. از آن گذشته در زمانهای اخیر ملیت در جهان مصداق دیگری پیداکرده بودکه ایرانیان بدان پی نبرده بودند. پیش از آن وثیقه ملیت اشتراك دين و زبان بود، بهمین جهت جنگهای داخلی که ناشی از اختلاف دین بود درمیان مردمی که از يك نژاد بودند و يكزبان داشتند روی می داد و کرارا کشور را گرفتار اختلال و پریشانی می کرد. در جهان امروز ملیت عبارتست از اشتراك نژاد و افکار و آرزوهای بشری و فرهنگ، یعنی همه مردمی که از يك نژاد و از يك اصل و ریشه اند و مانند يك ديگر فکر می کنند و آرزوها و امیدهای مشترك و احساسات و عواطف یکسان دارند از يك ملت بشمار می روند و حق دارند سرزمینی مخصوص بخود داشته باشند و حکومت مستقلی بدلخواه خود تشکیل بدهند و در اختیار مقدرات خود آزاد ومجاز باشند. آرزوهای ملی خود را پیش ببرند و همه افرادی که این شرایط را داشته باشند و این افکار و آرزوها دریشان گرد آمده باشد در هر جا که
و
