شاعر و مارسیال[۱] عالم جغرافیائی و بسیاری دیگر از فضلای آن زمان همه رومیان اسپانیائی بودهاند.
از جمله آداب آنزمان قرائتهای عمومی بود باین معنی که چون انجمنهای ملی که در فوروم تشکیل مییافت و مباحثات دولتی بزرگ متروک شده بود خطبا و متکلمین وسیلهٔ خودنمائی نداشتند لهذا کمکم مرسوم شد که ادبا و فضلای روم مردم علیالخصوص دوستان خود را دعوت کرده نوشتجات و اشعار و رسائل و کتب خود را برای ایشان قرائت میکردند و موعودین اگر از روی ملاحظه و ادب هم بود تحسین و تصدیق مینمودند.
نیز از امور جاریه این بود که جوانها نزد ادبا رفته فن بلاغت و خطابه میاموختند و معلمین این فن قواعد و رموزی را که فضلای یونان در عرض چندین سال درک و جمع کرده بودند تعلیم مینمودند و جوانان را بانشاء و انشاد خطبهها تمرین میکردند. مأئه دویم میلادی بهترین اوقات ادبیات دولت امپراطوری روم بوده و در آن عهد هم نویسندگان رومی و هم نویسندگان یونانی ظهور نموده از جمله نویسندگان رومی یکی پلین[۲] ثانی (بلیناس) میباشد که مراسلات او معروف است. دیگر ژوونال[۳] شاعر که اشعارش متضمن نقادی و عیبجوئی از آداب و عادات زمان میباشد. دیگر سوئتون[۴] که تاریخ دوازده نفر قیاصرهٔ اول
