| | | | | | |
|
منسوخ شد مروت و معدوم شد وفا |
|
زین هر دو مانده نام چو سیمرغ و کیمیا |
|
|
شد راستی خیانت و شد زیرکی سفه |
|
شد دوستی عداوت و شد مردمی جفا |
|
|
گشتهست باژگونه همه رسمهای خلق |
|
زین عالم نبهره و گردون بیوفا |
|
|
هر عاقلی به زاویهای مانده ممتحن |
|
هر فاضلی به داهیه ای گشته مبتلا |
|
|
آنکس که گوید از ره معنی کنون همی |
|
اندر میان خلق ممیز چو من کجا |
|
|
دیوانه را همی نشناسد ز هوشیار |
|
بیگانه را همی بگزیند بر آشنا |
|
|
با یکدگر کنند همی کبر هر گروه |
|
آگاه نه کز آن نتوان یافت کبریا |
|
|
هرگز بسوی کبر نتابد عنان خویش |
|
هرک آیتی نخست بخواند «ز هل اتی» |
|
|
با این همه که کبر نکوهیده عادتست |
|
آزاده را همی ز تواضع بود بلا |
|
|
گر من نکوشمی به تواضع نبینمی |
|
از هر خسی مذلت و از هر کسی عنا |
|
|
با جاهلان اگرچه به صورت برابرم |
|
فرقی بود هرآینه آخر میان ما |
|
|
آمد نصیب من ز همه مردمان دو چیز |
|
از دوستان مذلت و از دشمنان جفا |
|
|
قومی ره منازعت من گرفتهاند |
|
بیعقل و بیکفایت و بیفضل و بیدها |
|
|
بر دشمنان همی نتوان بود موتمن |
|
بر دوستان همی نتوان کرد متکا |
|
|
من جز به شخص نیستم آن قوم را نظیر |
|
شمشیر جز به رنگ نماند به گندنا |
|
|
با من همه خصومت ایشان عجب ترست |
|
ز آهنگ مورچه به سوی جنگ اژدها |
|
|
گردد همی شکافته دلشان ز خشم من |
|
همچون مه از اشارت انگشت مصطفا |
|
|
چون گیرم از برای حکیمی قلم به دست |
|
گردد همه دعاوی آن طایفه هبا |
|
|
ناچار بشکند همه ناموس جاودان |
|
در موضعی که در کف موسا بود عصا |
|
|
ایشان به نزد خلق نیابند رتبتی |
|
تا طبعشان بود ز همه دانشی خلا |
|
|
زیرا که بی مطر نبود میغ را خطر |
|
چونان که بیگهر نبود تیغ را بها |
|
|
زیشان نبود باک رهی را به ذرهای |
|
کز آبگینه ظلم نیاید بر آسیا |
|
|
آنم که بردهام علم علم در جهان |
|
بر گوشهی ثریا از مرکز ثرا |
|
|
با عقل من نباشد مریخ را توان |
|
با فضل من نباشد خورشید را ذکا |
|
|
شاهان همی کنند به فضل من افتخار |
|
حران همی کنند به نظم من اقتدا |
|
|
با خاطرم منیرم و با رای صافیم |
|
کالبرق فی الدجی والشمس فیالضحی |
|
|
عالیست همتم به همه وقت چون فلک |
|
صافیست نظم من به همه وقت چون هوا |
|
|
بر همت منست سخاهای من دلیل |
|
بر نظم من بست سخنهای من گوا |
|
|
هرگز ندیده و نشنید این کسی ز من |
|
کردار ناستوده و گفتار ناسزا |
|
|
این فخر بس مرا که ندیدست هیچکس |
|
در نثر من مذمت و در نظم من هجا |
|
|
در پای ناکسان نپراکندهام گهر |
|
از دست مهتران نپذیرفتهام عطا |
|
|
آنرا که او به صحبت من سر درآورد |
|
گویم ثنای نیک و شناسم به دل وفا |
|
|
ار ذلتی پدید شود زو معاینه |
|
انگارمش صواب و نبینم ازو خطا |
|
|
اهل سرخس می نشناسند حق من |
|
تا رحلتی نباشد ازین جایگه مرا |
|
|
مقدار آفتاب ندانند مردمان |
|
تا نور او نگردد از آسمان جدا |
|
|
آنگاه قدر او بشناسند با یقین |
|
کاید شب و پدید شود بر فلک سها |
|
|
اندر حضر نباشد آزاده را خطر |
|
وندر حجر نباشد یاقوت را بها |
|
|
شد گفتهی سنایی چون کعبه نزد خلق |
|
زین بیشتر فصول که باید ز ابتدا |
|
|
تا کلک او به گاه فصاحت روان بود |
|
بازار او به نزد بزرگان بود روا |
|
|
آن گه به کام او نفسی بر نیاورند |
|
در دوستی کجا بود این قاعده روا |
|
|
آزار او کشند به عمدا به خویشتن |
|
زانسان که که کشد به سوی خویش کهربا |
|
|
در فضل او کنند به هر موضعی حسد |
|
بر نقص او دهند ز هر جانبی رضا |
|
|
عاقل که این شنید بداند حقیقتی |
|
کاین حرف دشمنان و حسودان بینوا |
|
|
چون جوهر سخا شد نزدیک اهل بخل |
|
چون عنصری ز ظلمت در جنب صد ضیا |
|
|
تا ناصحان او نسگالند جز نفاق |
|
تا دشمنان او ننمایند خود صفا |
|
|
ور اوفتد ورا بهمه عمر حاجتی |
|
بیحجتی کنند همه صحبتش رها |
|
|
مرد آن بود که دوستی او بود بجای |
|
لوبست الجبال و انشقت السما |
|