برگه:تاریخ روابط ایران و انگلیس (جلد۱).pdf/۲۳۳

این برگ هم‌سنجی شده‌است.
۲۲۳

با رفتن موریر از صحنه سیاست ایران، رول سیاسی دولت انگلیسی نیز تغییر نمود. جانشین موریر مستر ویلوک که قبلا ذکر او گذشت در ایران فوق‌العاده بد رفتار نموده و دربار ایران هیچ رضایتی از او نداشته است، ولی تقصیر از خود این شخص نبود، زیرا سیاست دولت انگلیس نسبت بایران عوض شده بود. میتوان از روی انصاف گفت که تمام مأمورین سیاسی دولت انگلیس همگی مردمانی بافضل و دانش بودند، فقط چیزی که بود هر یک از این مأمورین میبایست رول مخصوصی را بازی کند. با اینکه موریر نظریات بسیار بدی نسبت بدربار ایران داشت ولی چون زمان توقف او در موقعی بود که دولت انگلیس بمساعدت دولت ایران محتاج بود. بنا براین رفتار او با شاه و درباریان ایران در ظاهر خیلی دوستانه بوده ولی در سال ۱۸۱۵ (۱۲۳۰ هجری قمری) سیاست دولت انگلیس در ایران عوض شد. دیگر بمساعدت ایران احتیاجی نبود و خود دولت انگلیس در افغانستان و در ممالک آسیای مرکزی مستقیماً راه پیدا کرده با امراء آنها روابط دوستانه ایجاد نموده بود و ایران هم اگر نفوذی در آن ممالک داشت با سیاست فعلی دولت

    ۱۸۵۹ باتفاق میرزا ابوالحسنخان شیرازی سفیر ایران بلندن مراجعت نمود، بعد باتقاق سرگور اوزلی و میرزا ابوالحسن خان مجدداً بایران مراجعت کرد و قریب هشت سال در ایران بود . اطلاعات زیادی از اوضاع و احوال ایران جمع‌آوری نمود و از تمام قضایای سری و علنی بین ایران، انگلیس و روس باخبر بود و تا اواخر سال ۱۸۱۵ (۱۲۳۱ هجری) در ایران اقامت داشت و بعد از راه قفقاز و روسیه عازم انگلستان گردید. شرح این دو مسافرت و مدت توقف در ایران را در دو جلد کتاب جمع نموده و بطبع رسانیده است۔

    موریر بواسطه کتاب رومان خود به موسوم به حاجی بابا در شرق و غرب مشهور شده. این کناب در سال ۱۸۲۴ میلادی (۱۲۴۰ هجری) در لندن بطبع رسید. بعدها نبز طبع آن مکرر شده است و جزء کتب کلاسیکی محسوب میگردد.

    موریر کنب دیگری نیز نوشته است ولی هیچیک بشهرت کتاب حاجی بابا نیست.

    با اینکه ایرانیها با او فوق‌العاده مهربان بودند و خیلی خوب با او برخورد نموده‌اند با این حال او نسبت بایران خیلی بدبین بوده و ایران و ایرانیان را در کتب خود بسیار بد معرفی نموده است. موریر در سال ۱۸۴۹میلادی (۱۲۶۵ هجری) وفات نمود۔