از اماکن خود دفاع کرده‌اند[۱] خوب روشن است که در این هنگام اهالی آذربایجان از دولت خود دل خوشی نداشتند و همینکه روسها وارد تبریز شدند قشونیکه با عباس میرزا در اطراف تبریز بود همه متواری شده هر یک به محل خود رفتند و عباس میرزا نایب‌السلطنه با عملهٔ خلوت خود باقیماند از طرف دیگر پول پرستی فتحعلی شاه را هم سبب عمده و اصلی این شکست میتوان نامید. در حین مبارزه و جنگ حیاتی و مماتی با روسها که همه چیز ایران در خطر بود و مملکت همه چیز خود را از دست میداد، فتحعلی‌شاه حاضر نشد پول بدهد تا قشون و مهمات حاضر کنند، بالاخره با تمام اصرار و ابرام نایب‌السلطنه تازه ده هزار تومان فرستاد که با این پول در مقام هجوم قشون روس اسلحه و مهمات و سرباز تهیه شود. ولی اینقدر بتأخیر انداخت تا اینکه روسها فاتح شده بزور ده کرور تومان طلا مطالبه نمودند و مجبور شد شش کرور را نقداً پرداخت کند. هرگاه نصف این پول در ابتدای جنگ با روسها برای تهیه قشون و مهمات داده میشد کار تا این درجه به افتضاح نمی‌کشید. حقاً باید گفت شاه و درباریان همه دست بدست هم داده حیثیت ایران را بباد دادند.
این جنگ قریب دو سال طول کشید. در همه جا قشون ایران عقب‌نشینی کرد و قشون روس جلو آمده تبریز را هم بر حسب دعوت سکنه آن اشغال نمودند و از آنجا طهران را هم تهدید کردند.
اینک باید دید چه سیاست‌هائی در بین همسایگان ما بوده که بدون سر و صدا راضی شدند روسها این اندازه‌ها در آسیا جلو بیفتند. پس از بر طرف شدن خطر ناپلئون، دول معظم اروپا در تحت عنوان اتحاد مقدس با هم قراردادهائی منقعد کردند که بموجب آن امنیت اروپا را تأمین کنند. در ۲۶ سپتامبر ۱۸۱۵ بین روس،
- ↑ سکنه آذربایجان این امتحان را کراراً در جنگهای بین ایران و عثمانی داده‌اند. گاهی اتفاق افتاده که قشون‌های دولتی ناچار به تخلیه تبریز شده‌اند ولی سکنه تبریز از شهر دفاع نموده تسلیم نشده‌اند ولی در این قضیه خود اهالی به پیشوائی علماء خود روسها را بگرفتن تبریز دعوت نمودند و آن‌ها را با سلام و صلوات وارد تبریز کردند.
