برگه:تاریخ روابط ایران و انگلیس (جلد۱).pdf/۸۹

این برگ هم‌سنجی شده‌است.
۷۹

بدان اشاره گردید کتاب نفیس دیگری نیز تحت عنوان (یادداشت‌های ژنرال تره‌زل فرستاده ناپلئون بهندوستان) بهمت اداره شورای عالی نظام بزیور طبع آراسته گردیده است. این دو جلد کتاب حاوی تمام وقایع میسیون‌های فرانسه است که در سالهای ۱۸۰۰ تا ۱۸۰۹ بایران اعزام شده‌اند.

الحق صاحب‌منصبان فرانسوی در ایران خوب کار کردند و خدمات عمده بدولت ایران نمودند اما از آنجائیکه دربار فتحعلیشاه بی‌اطلاع و درباریان اکثر مردمان طماع و حریص بودند و از طرف دیگر دسایس روزافزون انگلیسها در ایران و علل بی‌شمار دیگر که مهمترین آنها تغییر عقیده خود ناپلئون نسبت بسیاست شرق بوده همه دست بهم داده ژنرال گاردان و سایر صاحب‌منصبان را که همه مردمان لایق و قابل بودند دل‌سرد و مأیوس نمود[۱] بالاخره دربار ایران عذر آنها را خواست و از ایران خارج شدند. بدون تردید باید گفت که سیاست اروپا بیش از دسایس شرقی در اخراج فرانسوی‌ها از ایران دخالت داشت.

ژنرال تره‌زل مینویسد: «عیب کلی اعیان ایران که بر طرف کردن آن مشکل مینماید حرص ایشان است. پول در این مملکت معبود ملی است. بهترین طرحها اگر اندک معارضا با منفعت فلان وزیر داشته باشد زیر پا میرود.»[۲]

ژنرال گاردان مینویسد: «مردم اینجا همه فوق‌العاده پول‌پرستند.»[۳]

در هر حال معاهده تیلسیت و ایجاد صمیمیت و یگانگی ظاهری بین ناپلئون و الکساندر اول روسیه ایران و عثمانی را از آن مقام ارجمندی که در نزد ناپلئون دارا شده بودند پائین آورد و بعلاوه برای ناپلئون گرفتاریهای دیگر هم پیش آمد که فکر مساعدت بایران و عثمانی را شاید برای همیشه از خاطر خود بیرون کرد.

باید در اینجا باین حقیقت تلخ هم اعتراف نمود و گفت که نه دربار عثمانی و

  1. در موقع ورود بایران صاحب‌منصبان فرانسه از زیادی عدهٔ انگلیسها که در آن تاریخ در تهران و سایر نقاط ایران حضور داشتند تعجب نمودند. (تاریخ ناپلئون تألیف منشی مخصوص او بورین صفحه ۴۳۶)
  2. یادداشت‌های ژنرال تره‌زل (صفحه ۶۳)
  3. مأموریت ژنرال گاردان در ایران (صفحه ۵۵)