فصل بیست و دوم
مسافرت میرزا حسین‌خان آجودانباشی به دربارهای دول اطریش، فرانسه و انگلیس
حسین‌خان آجودانباشی در سال ۱۲۵۴ مأمور شد بدربارهای اطریش، فرانسه و انگلیس برود. موضوع ایران مسافرت شکایت از رفتار غیرعادلانهٔ دولت انگلیس بود که در قضیهٔ هرات و افغانستان پیش آمده بود.
این شخص شرح مسافرت خود را نوشته و گزارشات و پیش‌آمدهای این رسالت را مشروعاً در سفرنامهٔ خود ضبط کرده است. من بآن قسمتهائی که مربوط بموضوع ماست در اینجا اشاره خواهم نمود.
میرزا عبدالفتاح گرمرودی که منشی ایشان بوده پس از یک مقدمهٔ مختصر که تقریباً صفحهٔ اول سفرنامهٔ او را اشغال نموده چنین گوید:
«چون بتاریخ ۱۲۵۴ مطابق سال ایت ئیل، عالیجاه رفیعجایگاه، مقرب الخاقان حسین خان آجودانباشی عساکر منصوره و مبشر مشورتخانهٔ دولت قاهره حسب الأمر قدر قدرت سر کار اعلیحضرت قضا قوت شاهنشاهی مأمور بسفارت دول ثلاثهٔ نمسه و انگلیس و فرانسه شدند و بندهٔ درگاه عبدالفتاح گرمرودی که مدتها است از خدام دولت جاوید آیت ابد مدت است در نیابت ایشان مأمور گردید ذهاباً
