(سرم را بردی) نظرها و حالات مختلف است سعدی گوید:
| نه مطرب که آواز سم ستور | سماع است اگر ذوق داری و شور | |||||
تا زمان عبدالقادر موسیقی اساسی داشته‌است، و صنف کامل آنرا نوبت مرتب می‌گفته‌اند که آن اساس را در اروپا تعقیب و تکمیل کردند و تالیفات را بسطی دادند و فوگ همان نوبت مرتب است، و اکمل تألیفات در فرنگ هم دست باز داشته‌اند، هم حاجت و نیاز، با اینهمه میدان، عمل را تنگ کردهاند و جولان طبع را لنگ، چنان‌که در مجمع الادوار شرح داده‌ام.
ارویائی من باب سهولت معادله‌بندی در یک زمینه کار می‌کند (ماهور) و ما در سه زمینه (ماهور، شور، چهارگاه) و فروعات آنها.
عبدالقادر، در مقاصد الالحان چهل مجلس باقتضای حال ذکر می‌کند و ما بعضی از آن مجالس را یاد می‌کنیم. در توحید، در نصیحت، در شجاعت، در وداع، در ضیافت، در صفت شمع و پروانه، در مناجات، در امید و رجاء، در صفت فصول[۱] هنر موسیقی اروپائی در توافق دادن آلات مختلف است، اسلوب هارمونی که در سازهای خودمان خصوصاً در سه تار به کوکهای مختلف صورت می‌یابد[۲] و البته آن طمطراق را ندارد، این است که از قدیم دف همراه کردهاند، فردوسی گوید:
| سراینده‌ای این غزل ساز کرد | دف و چنگ و نی را هم‌آواز کرد | |||||
متأخرین آنچه از آواز و تصانیف و نغمات و دیگر ترکیبات که از قدما بایشان رسیده بوده‌است هفت دستگاه ترتیب داده‌اند و اساس گرفته‌اند که آنها را من در اوقات خانه نشینی در نتیجهٔ سیاست
- ↑ مزاج soherzo پاروزنه Sondolier صبحانه Aubade
خیالبافی Caprice شکوایی Eiegie مسامره Nocturne
فرح‌انگیز Romance مسخره Bouriesque لالایی Beroeuse - ↑ افزودن سیم چهارم را (و اخوان) به مشتاق علیشاه کرمانی نسبت می‌دهند که دراثر آن هارمنی (توافق) در کارآمد.
از طرف Father Cyprian Rice رئیس نمایندگی دربار پاپ اظهار شد که St. Ambrosus اسقف کلیسای میلان دستور داد St. Basile اسقف Cappadose دو تفر هیربد برای تکمیل سرود کلیسای میلان فرستاد که مورد تمجید St. Augustin واقع شدند و این حکایت در تاریخ Bréviaire Romain تالیف Mgr. Batiffol ضبط است. وقتی چنان بود وقتی چنین است. سابق حال می‌خواستند، اکنون قال.
آخر وسیلهٔ انسان برای اظهار احساسات ترنم است (زمزمه) و موسیقی از نظر ظرافت آواز و تصنیفات آوازی صرف ضرب در حرکات مؤثر است، نه در احساسات و عملاً در تنظیم قدم بکار آید. در تهییج تعصب (مارش) لحن ضربی و احساسی توأم باید.
در تقلید آواز طیور در قفقازیه بلبل را شنیدم و در دستگاه‌ها چکاوک و ساربانگ نی وداود جزء آهنگها است.
