و انسان اول و مادر زندگانی را، که نخستین تثلیث مانویه هستند، در ازاء اب و ابن و روح القدس قرار داده‌اند[۱]. عباراتی از اناجیل عیسویان در قطعات کتب مانی دیده می‌شود. عیسی در آیین مانی مقامی عالی دارد، اما چون اطلاعات ما کامل نیست، نمی‌توانیم بتحقیق آن مقام را معین کنیم. آنچه معلوم است عیسی مانویان، آن عیسی نیست که یهود بدار آویختند. مانی شهادت مسیح را ظاهری می‌داند و بعنوان نشانه اسارت روح نورانی در عالم اسفل[۲] تلقی می‌کند. باعتقاد مانی عیسی حقیقی موجودی است الهی، که از عالم نور برای تعلیم آدم و هدایت او بصراط مستقیم فرستاده شد. عیسی راهنمای ارواح است بجانب جهان نور[۳]. چنانکه بوسه[۴] در خصوص سایر گنوستیکها گفته است، مانی افکار قدما را، که راجع به نجات داشته‌اند، بعیسی نسبت داده است، ولی این انتساب سطحی و مصنوعی نیست، بلکه مانی اصل نجات را، که در مذهب عیسوی آمده است، تعبیر نموده و با آیین خود وفق داده است[۵].
ظاهراً مانی عقیده تناسخ[۶] را از هندیان خاصۀ بوداییان گرفته است. اما
- ↑ راجع بمبحث ارتباطی که بین تثلیث عیسویان با عقاید مانی درباره خدایان سه‌گانه که اب و ام و ابن هستند، وجود دارد و مورد بحث دیتلف نیلسن Ditlef Zilsdn واقع شده، در اینجا چیزی اظهار نمی‌دارم. دیتلف نلسن، تثلیث از نظر تاریخ ادیان کپنهاک ۱۹۹۲.
Der dseieinige Noss in'religion shistoritcher Beleuchtung. - ↑ والدشمیدت-لنتس، مقام عیسی، ص ۲۴ و ما بعد.
- ↑ ایضاً ص ۶۱ و بعد.
- ↑ Bousset
- ↑ والدشمیدت-لنتس، مقام عیسی، ص ۷۷ در باب مقام عیسی در دین مانی مقایسه شود با شدر، صورت اصلی الخ، ص ۱۵۰ و ما بعد، آندرآس-هنینگ،۲، ص ۳۱۲ و ما بعد.
- ↑ در باب اطلاعات مانی از دین بودایی رک شدر، مشرق زمین ۲۸، ص ۹۵، یادداشت ۱.
