بطون عرب قدیم مثل بنوقحطان و بنوعدنان و غیره باقی مانده است؛ کم‌کم اجتماعات بالنسبه بزرگتری بوجود آمد و مساکن جمعی عده معتد به در یک ناحیه پیدا شد که یک طائفه یا قبیله و عشیره و باصطلاح فرنگی «کلان» را تشکیل میدادند و کمال این مرحله بیشتر در دورهٔ سنک صیقلی (نئولیت) پس از اهلی کردن بعضی از حیوانات و اشتغال بزراعت و صنعت ساختن ظروف سفالین و آلات سنگی ظریف‌تر، با بناء مساکن بود که آغاز تمدن باید نامید و این تمدن ابتدائی بیشتر و بدواً در سواحل رودخانه‌های بزرک ظهور یافته است و مخصوصاً در دره نیل و سواحل فرات و دجله و شط‌العرب، و سواحل شرقی چین و سواحل غربی امریکای جنوبی و مرکزی و هم چنین در سند وجود داشته است. در این ادوار مراحل ابتدائی و اولی زبان و وسایل تفاهم و احساسات و تفکرات دینی نیز شروع به حدوث و انبساط کرده است. باقتضای بوجود آمدن این اجتماعات انسانی فکر تشکیلات اجتماعی و نظم و امنیت و هم‌چنین پرستش و ستایش و تاسیس معابد و ترتیب عبادت اجتماعی و سپردن سرپرستی نظم مدنی و امور روحانی باشخاص یا طبقاتی از جماعت پیدا شده و افرادی یا بزور بازو و یا بادعای ارتباط با ارواح علوی بر جمع تسلط پیدا کرده‌اند. در بین بعضی اقوام رؤسای متنفذ پرزور، حکمران حوزه خود میشوند که همین سمت منتهی بامارت و سلطنت میشود و در بعضی دیگر مانند بابل و شاید یمن نخست دورهٔ حکومت کاهنان برقرار بوده و بعدها امارت و سلطنت پیدا میشود. در تمام تاریخ بشر بین اجتماعات مختلف عالم قدرت مطلقه و حکومت با زورمندان بود و شدت و یا کمی ستمکاری و بی‌عدالتی فقط بسته به فطرت حکمران بود و افراط طمع و شهوات یا خداپرستی آنان در
برگه:Khatabeh-Taghizadeh.pdf/۱۵
این برگ هم‌سنجی شده‌است.
سه خطابه
۱۳
