برگه:Khatabeh-Taghizadeh.pdf/۱۷

این برگ هم‌سنجی شده‌است.
سه خطابه
۱۵
 

حتی در مغرب زمین هم دیده نمی‌شود و همه‌جا در مورد امراء و سلاطین روحانیان حق حکمرانی را برای آنان از جانب خدا و موهبت الهی شمردند بجز آنکه در قرون وسطی بسبب انبساط تجارت و کسب قدرت طبقه تجار آنجا و اینجا دائما در اروپا و مخصوصاً در آلمان و ایطالی شهرهای آزاد پیدا شدند و بتدریج نفوذ طبقه بازرگانان و صرافان افزایش گرفت. بهمان نسبت عمران بلاد و تزاید ثروت، قدرت استبدادی بی قید و بند جباران نیر متدرجاً کاستن گرفت. دستگاه سرمایه‌داری تدریجاً بنیان مملکت شد و علاقه مردم بحقوق مدنی قدیم روم زیادتر گشته زر بر زور تقدم پیدا کرد. کشف آمریکا نهضت جدیدی در طریق تجارت اروپا احداث نمود و اختراع طبع موجب عمومیت آشنائی مردم با علوم و معارف قدیمه گردید و بر اثر این انبساط مدنیت نسیم آزادی جدیدی در دنیا و مخصوصاً در اروپا وزیدن گرفت.

باوجود بعضی انقلابات برای آزادی طبقات محکومه و دخالت دادن بآنها در امور سیاسی و اجتماعی از گاهی بگاهی مانند قیام اسپارتاکوس در نیمه اول قرن اول قبل از مسیح در مملکت روم و قیام مزدک در ایران در قرن ششم مسیحی و شورش عجیب زنج در جنوب عراق در نیمه دوم قرن سوم حکومتی مستمر و متکی بر طبقات زیردست ملت پس از دموکراسی محدود آتن در قرن پنجم و چهارم قبل از مسیح تا قیام مردم هولاند برضد استیلا و جور اسپانیولی‌ها که منتهی بغلبه آن ملت و تاسیس جمهوریت هولاندی گردید پیدا نشد و در واقع چنانکه گفته شد گذشته از یونان قدیم که منبع و منشاء همه ترقیات و اصلاحات مادی و معنوی و علمی و سیاسی و اجتماعی تاریخ بشر بود مشروطیت بمعنی دخالت ملت با بعضی طبقات آن در امر حکومت و اداره مملکت و یا بمعنی عام حکومت ملی ناقص و یا کامل که