برگه:Khatabeh-Taghizadeh.pdf/۴۳

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
سه خطابه
۴۱
 

و افراط او در اسراف مالیه مملکت و فروختن منابع عایدات مملکت به خارجیها از طرف دیگر که باعث عدم رضایت مردم شد تأثیر معتدّبه در افکار داشت.

پس از استقراضات پی‌درپی از روس و دادن امتیازات متوالی بروس و دول دیگر ناراحتی فکری و هیجان باطنی و انتباه سیاسی در طهران قوت گرفت. مخصوصاً شدت استبداد و ظلم و بی‌حسابی عمال دولت و خود صدراعظم (عین‌الدوله) و جنگ روس و ژاپن و شکست فاحش روسیه که نسبت بایران بزرگترین قدرت جبار بود و انعکاس عظیم و تکان‌دهنده‌ای در ایران داشت و بلافاصله انقلاب داخلی روسیه و ایجاد دومای روس آخرین و مؤثرترین عوامل بلافصل در ده سال ماقبل مشروطیت ایران بودند (و نیز تا حدی جنک انگلیس با دو جمهوری ترانسوال و اورانژ در آفریقای جنوبی در سالهای ۱۳۱۶ تا ۱۳۲۰ و مقاومت بوئرهای هولاندی‌الاصل آن ممالک با قلت عدد در برابر انگلیس تا حدی بی‌اثر نبود).

بر اثر تراکم این مقدمات بود که در سنه ۱۳۲۳ مبارزاتی در طهران مابین مردم تحت قیادت علمای روحانی و دولت بظهور آمد. داستان این کشمکش که قریب یکسال بین علما و اهل منبر و طلاب مدارس و تجار و کسبه از یک طرف و دولت از طرف دیگر دوام داشت و سختگیریهای عین‌الدوله و شدت عمل او و مهاجرت علماء به زاویه حضرت عبدالعظیم در ۱۶ شوال ۱۳۲۳ و در سال بعد به قم و عاقبت تحصن عدهٔ عظیمی (قریب چهارده‌هزار نفر) از مردم طهران در سفارت انگلیس در جمادی‌الاخره ۱۳۲۴ بقدر کافی معروف است که منتهی باعلان تاسیس مجلس شوری از منتخبین مردم در ۱۴ جمادی‌الاخره سال ۱۳۲۴ گردید. شرح وقایع و جریان کار خوشبختانه در بعضی کتب تا اندازه‌ای ثبت