«برینغ»[۱] آلمانی در تأیید معالجه خناق (دیفتری) کشف نمود که در مقابل میکرب و تولید سموم مهلکهٔ آنها، طبیعت مرضی تولید یک مادهٔ مدافعه کند که در دماءِ[۲] سالمه وجود ندارد، و اساس معالجهٔ خودرا بر این نهاد که در خون حیوان سالم همان مادهٔ دفاع را تکثیر کند، بگیرد، و به آبدان مرضا تلقیح نماید، و خون مریض را به سرعت و کثرت تولید مادهٔ دفاع (قوت فادزهری) مستعد نماید. همین طور کرد و شد. تصور «برینغ» و نتایج مبرهن او برای علمای «باکترولوژیا»، مفتشین ذرات ذیروح، اساس جدید گردید و جولان اسب کفایت و زحمات ایشان را میدان وسیع باز کرد. از روی همین اساس متین، دکتر فرانسوی «کلمت» خواست فادزهری برای مارگزیدگان (هرساله از روی اطلاعات رسمی در هندوستان دویست‌هزار و در سایر جزایر صدهزار نفر آدم می‌کشد) تعبیه نماید. به همان طریق که دکتر «رویه» فاد زهر خنان را در خون اسب تکثیر می‌نمود، تحصیل کرد. بعد از این مار گزیده را اگر با «متد» یا دستورالعمل کلمت معالجه نمایند مرگ مسموم هر گز مسموع نخواهد شد.
جعفرآقا برگشت. شام مفصل خوردیم. رفتیم در یک چادر، شش رختخواب درست کرده بودند. دکتر به رختخواب خود مسبوق بود، ما نیز پهلوی هم مثل مهتابیهای ایران دراز کشیدیم. دکتر چون فرانسه‌دان پیدا کرده بود متصل حرف می‌زد، نمی‌گذاشت بخوابیم. من دوسه‌بار شب به خیر گفتم بلکه سخن کوتاه کند، دیدم چون فردا ده فرسخ پیاده طی نخواهد کرد اشاره را نفهمید. آخر گفتم مسیو دکنر ما باید صبح زود برخیزیم و پیاد
