برگه:NadereAyyamRobaiyatKhayyam.pdf/۳۱۹

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.

اختلات رباعیات خیام
۳۰۹
 

سرصفحهٔ اوّل منقّش و مذهّب است و در وسط نقش و تذهیب با خطّ کوفی ظریفی نوشته شده «رباعیاة خیام» با تاء گرد. در تحریر رباعیات ترتیبی رعایت نشده و با این رباعی آغاز گردیده:–

  سازندهٔ کار مرده و زنده توئی، دارندهٔ این چرخ پراکنده توئی  
  من گرچه بدم، خواجهٔ این بنده توئی؛ کس را چه گنه که آفریننده توئی»،  

و با رباعی ذیل خاتمه یافته است:–

  هرچند بهشت صد کرامت دارد، مرغ و می و حور سرو قامت دارد،  
  ساقی بده آن بادهٔ گلرنگ بنقد؛ کان نسیهٔ او سر بقیامت دارد»  

بیت اوّل رباعی فوق در آخر صفحهٔ نود و چهارم و دو مصراع بیت دوّم آن در وسط سطر اوّل و دوّم صفحهٔ نود و پنجم و در وسط سطر سوّم فقط کلمهٔ «تم» و در سطر چهارم عبارات «خواجه افضل کاشی روّح الله روحه» نوشته شده و بعداً کلمهٔ «خواجه» را پاک کرده‌اند؛ ولی جای آن باقی مانده است و بعداً رباعی ذیل:–

  خیام که خیمه‌های حکمت میدوخت، پیوسته چراغ معرفت می‌افروخت،  
  مقراض قضا طناب عمرش ببرید، دلّال قدر برایگانش بفروخت».  

بنحوی نوشته شده که بیت اوّل آن در سطر پنجم و دو مصراع اخیرش در وسط سطر ششم و هفتم رو هم واقع گشته و در وسط سطر هشتم فقط حرف «م» که جانشین کلمهٔ «تم» است و در سطر نهّم عبارات «کتبه العبد الفقیر المحتاج الی رحمة ربّه حسین نعمة اللّهی» و در وسط سطر دهّم جملهٔ «احسن الله احواله بمحمّد و آله» و در وسط سطر یازدهّم کلمهٔ «اجمعین» و بالای آن تاریخ (۷۹۰) با ارقام تحریر یافته است.

علاوه بر اینکه مندرجات این صفحه بنحوی که شرح داده شد، دلالت واضح دارد بر اینکه رباعی اخیر را خواجه افضل کاشی دربارهٔ خیام ساخته و از خود او نیست، مجموع اوضاع و احوال این مجموعه از قبیل (کهنگی جلد و اوراق و ترمیماتی که در آنها صورت گرفته و شیوهٔ خطّ و سبک نقش و نگار و تذهیب و پریدگی رنگها حتی از مرکّب مشکی متن و عدم رعایت ترتیبی در تقدّم و تأخّر رباعیات) مؤیّد قدمت