بعد از مرصادالعباد و شهرزوری بر حسب ترتیب ابن‌الاثیر در کتاب کامل التّواریخ که در سنهٔ ۶۲۸ تألیف شده در ذیل حوادث سنهٔ ۴۲۷ گوید:
«وفیها جمع نظام‌الملک و السلطان ملکشاه جماعت من اعیان المنجمین و جعلوا النیروز اوّل نقطة من الحمل وکان النیروز قبل ذلک عند حلول الشمس نصف الحوت و صار ما فعله السلطان مبدأ التقاویم و فیها ایضاً عمل الرّصد للسلطان ملکشاه و اجتمع جماعت من اعیان المنجمین فی عمله منهم عمر بن ابراهیم الخیامی وابوالمظفر الأسفزاری و میمون بن النجیب الواسطی و غیر هم و خرج علیه من الاموال شیئ عظیم و بقی الرّصد دائراً الی ان مات السلطان سنة خمس و ثمانین و اربعمائة فبطل بعد موته
بعد ازو قاضی اکرم جمال الدّین ابوالحسن علیّ بن یوسف القفطیّ در کتاب تاریخ الحکماء که ظاهراً بین سنهٔ ۶۲۴ – ۶۴۶ تألیف شده است در حرف عین گوید:
«عمر الخیام – امام خراسان، وعلامة الزّمان، یعلم علم یونان ویحث علی طلب الواحد الدیّان بتطهیر الحرکات البدنیه لتنزیه النفس الانسانیه، ویأمر بالتزام السیاست المدنیه حسب القواعد الیونانیه، وقد وقف متأخروا الصوفیه مع شیی من ظواهر شعره فنقلوها الی طریقتهم، و تحاضروا بها فی مجالساتهم و خلواتهم و بواطنها حیات للشریعة لواسع، و مجامع الاغلال جوامع، ولما قدح اهل زمانه فی دینه و اظهروا ما اسرّه من مکنونه خشی علی دمه و امسک من عنان لسانه و قلمه، و حج متاقاة لا تقیة، و ابدی أسراراً من السرار غیر نقیة و لما حصل ببغداد سعی الیه اهل طریقته فی العلم القدیم: فسدّ دونهم الباب سدّ النادم لاسدّ الندیم، ورجع من حجه الی بلده یروح الی محلّ العبادة ویغدو، ویکتم اسراره ولابد ان تبدو، وکان عدیم القرین فی علم النجوم و الحکمة، به یضرب المثل فی هذه الانواع لو رزق العصمة و
