برگه:Shir khorshid.pdf/۹

تاریخچه شیر و خورشید / احمد کسروی

۹

 

	یکی زرد خورشید پیکر درفش			سرش ماه زرین غلافش بنفش
	زده پیش او پیل پیکر درفش			بنزدش سواران زرینه کفش
	یکی شیر پیکر درفش بنفش			درخشان گهر در میان درفش
	درفشش ببین اژدها پیکر است			بر آن نیز بر شیر زرین سر است
	یکی گرگ پیکر درفش از برش			به ابر اندر آورده زرین سرش
	درفش پس پشت پیکر گراز			سرش ماه سیمین و بالا دراز

دومین جا در داستان «شمردن کیخسرو پهلوانان را» شعرهایی درباره درفشها دارد که برخی چون تکرار همان ستایشهاست که در شعرهای بالایین ستوده از یاد آنها چشم می‌پوشیم و برخی دیگر را که تکرار نیست در پایین می‌نگاریم:

	یکی ماه پیکر درفش از برش			به ابر اندر آورده تابان سرش
	درفشی برآورده پیکر پلنگ			همی از درفشش ببازید جنگ
	یکی پیکر آهو درفش از برش			بدان سایه آهو اندر سرش (؟)
	درفشی پس پشت پیکر همای			همی رفت چون کوه رفته ز جای

فردوسی شاهنامه را از روی نامه‌های باستان که از زمان ساسانیان بیادگار مانده بود سروده و این یقین است که این ستایشهای درفشها نیز از آن نامه‌های باستان است. و از سوی دیگر چون داستان رستم و سهراب و کیخسرو بنیاد تاریخی ندارد، ما میدانیم که افسانه‌سرایان دوره ساسانیان آن را ساخته و این ستایشها را هم درباره درفشها از روی درفشهای زمان و سرزمین خود درست کرده‌اند. پس نتیجه اینست که در زمان ساسانیان و پیش از آنان در ایران درفشهای گوناگون از زرد و سرخ و بنفش و سیاه بکار برده و بر پرچمهای دیبای آنها شکلهای گوناگون از خورشید و ماه و شیر و پلنگ و گرگ و گراز و پیل و اژدها و آهو و مرغ همای نگاشته و بر نوک آنها پیکرهایی از ماه و از شیر، از سیمین و از زرین نصب می‌نموده‌اند.

پس از فردوسی، فخرالدین اسعد گرگانی که از شاعران زمان سلجوقیان است، در مثنوی ویس و رامین که اصل آن افسانه‌ای بخط و زبان پهلوی بوده و او بخواهش ابوالفتح المظفر پسر رییس‌الرؤساء از نزدیکان ملکشاه که حکمرانی سپاهان را داشته بپارسی آنزمان نظم نموده، در ستایش رزمی میگوید:

	چو سروستان شده دشت از درفشان			چو دیبای درفشان مه درفشان
	فراز هر یکی زرین یکی مرغ			عقاب و باز با طاوس و سیمرغ
	بزیر ماه در شیر آبگون رنگ			تو گفتی شیر دارد ماه در چنگ