کرده از آنجا با کشتی بایطالیا حمل مینمودند. از ممالک جنوبی یعنی جزیرهٔ سیسیل وافریقا و مصر گندم و بقولات خشک اخذ میکردند و مرکز تجارت آن نواحی بلاد پالرم[۱] و کارتاژ و اسکندریه بود. از ممالک نیم وحشی غربی چوب بجهة ساختمان و پوست و پشم و غلام حمل مینمودند و مراکز آن نقاط در اسپانیا شهر کادیکس[۲] (قادس) بود که مال‌التجارهٔ آن پارچهٔ کتانی و پشم و نقره بود و در مملکت کل ناربن[۳] مرکز تجارت محسوب میشد و در سواحل پیش کوه شهر ژن[۴] و در ساحل ادریاتیک شهر اکیله[۵].
از انگلیس قلع میاوردند و از سواحل بالتیک عنبر. ولی اشیاء تجملی و تفننی عمده از مشرق زمین حمل میشد و تجارت بحری از آن سمت رونق مخصوص داشت. تجار هندوستان و عربستان اجناس گرمسیری از قبیل عطریات و ادویه و نیل و عاج و جواهر و احجار قیمتی و پارچه‌های پنبه‌ای و ابریشمی حمل میکردند و از راه دریا و کاروان در سه مرکز عمده مجتمع مینمودند. آنچه از بحر احمر و سوریه می‌رفت در اسکندریه جمع میشد و آنچه از خلیج فارس و صحرای شام بود در انطاکیه و آنچه از داخلهٔ آسیا و جانب بحر خزر حمل میکردند در شهر البیا[۶] واقع در کنار دریای سیاه جمع میکردند و من
