نظر بعدل و انصاف کرده آن احکام را داده بود کم کم رومیان دیدند قوانین معمولهٔ خودشان که مبنی بر عقاید و آداب ناهموار اسلاف و اجدادشان است ظالمانه و غالباً مخالف عقل و اسباب زحمت میباشد و قوانینی که دربارهٔ خارجیان مرعی میشود بیشتر با عقل و عدالت و انسانیت موافقت دارد لهذا مخصوصاً از زمان امپراطورها بنا گذاشتند که دربارهٔ رومیان نیز بجای قوانین قدیمهٔ ملی قوانین ملل را مدار محاکمات قرار دهند و باینواسطه کم‌کم قوانین رومی بکلی تغییر کرد مثلا قانون قدیم پدر را صاحب اختیار مطلق اعضاء خانواده نموده بود قوانین جدیده فرزند و زوجه را در مقابل پدر و شوهر محافظت مینمود و حتی آقا را از کشتن غلام خود ممنوع میکرد. سابقا پدر حق داشت پسر را از مبرات خود بکلی محروم کند قانون جدید برای پسر حقی در میراث ثابت نمود و دخترها و منسوبین سببی را هم در میراث سهیم ساخت. ازدواج را هم بشکل تازه درآوردند که زن در وجود شوهر مستهلک نباشد و مالی که بخانهٔ شوهر میاورد از تملک او خارج نشود بعبارة اخری جهیز زن متعلق بخود او باشد. در قانون قدیم فقط شوهر حق داشت زن خود را جواب بگوید بعدها زن را هم حق دادند که از شوهر جدا شود و رسم طلاق از جانبین معمول گردید.
قوانین جدیده در دورهٔ امپراطوری صورت گرفت و عبارت
