اطلاعات/۱۳۵۵/۱۲/۲۹/ساعت رسمی و ساعت نجومی
ساعت رسمی و ساعت نجومی
نوشته دکتر عباس ریاضی کرمانی
از هنگامیکه اعلام شد برای صرفه‌جوئی در مصرف برق، از نیمه شب اول فروردین‌ماه ساعت رسمی ایران، یکساعت جلو کشیده میشود، بسیاری از خوانندگان عزیز و ارجمند تلفنی با ما تماس میگرفتند و میخواستند تا توضیح بیشتری دراین مورد باطلاع آنها برسانیم. اولین‌بار یکی از گزارش‌های صفحه و روزنامه را باینکار اختصاص دادیم، اما از آنجا که بازهم خوانندگانروزنامه توضیح بیشتری بخصوص در مورد تطبیق ساعت رسمی با ساعت شرعی میخواستند، از آقای دکتر ریاضی گرمانی منجم معروف و تهیه کننده تقویم در ایران خواستیم ما را یاری کنند. آقای دکتر ریاضی کرمانی با محبتی که هسته بما داشته‌اند، جدولی استخراج کردند و برای ما ارسال داشتند که عینا در روزنامه چاپ شد و به نظر شما رسید. روز بعد از انتشار جدول مذکور، مجددا آقای ریاضی کرمانی، مطالعات تازه‌ای انجام دادند و با محاسبات جدید جدول دیگری تنظیم کردند که باز هم عین جدول در شماره دیروز به‌چاپ رسید. آنچه‌که در زیر مطالعه می‌کنید مقاله کوتاهی است که آقای دکتر ریاضی کرمانی در همین باره نوشته‌اند.
در حدود ۶۴ سال قبل، یعنی تا سال ۱۹۱۳ میلادی که مطابق ۲۴۷۱ شاهنشاهی بود، هر مملکت برای خودش ساعت مخصوص داشت که ظهر آن بوسیله شاخص معین میگردید حتی شهرهای مختلف ساعت هایشان با هم مساوی نبود.
در سال ۱۹۱۳ بواسطه ازدیاد روابط تجارتی بین ممالک راقیه از لحاظ کشتیرانی و راه‌آهن داشتن ساعتهای مختلف در ایستگاه‌ها و بنادر مهم، امر تخلیه کشتی یا قطار های باربری را دچار اشکال مینمود برای رفع این منظور منجمین ممالک معظم دنیا در «ورسای» گرد هم جمع شدند (پاریس) و پس از تبادل نظر و بحث فراوان تصمیم گرفتند استوای کره زمین را بوسیله ۲۴ نیمدایره نصف‌النهار به ۲۴ قسمت مساوی تقسیم کنند که سهم هر قسمت ۱۵ درجه میشد و هر قسمت را «غاج» یا «قاش» نامیدند. مبداء قاشی که در آن «گرین‌ویچ» واقع است انتخاب کردند و قرار گذاشتند هر قاشی که در مشرق گرین‌ویچ یا مغرب گرین‌ویچ باشد یک ساعت با گرین‌ویچ اختلاف داشته باشد و طبق همان قرارداد، ساعت تهران که با ساعت شهرهای ایران یکی است ۵ر۳ ساعت از ساعت «گرین‌ویچ» عقب‌تر است یعنی موقعیکه در لندن ساعت ۳۰ر۸ میباشد در تهران ساعت ۱۲ است و بدیهی است که ساعت تمام شهرهای ایران اعم از شرقی یا غربی، شمالی یا جنوبی با ساعت تهران یکی است و آنرا ساعت رسمی بین‌المللی نامند.
از سنوات قبل در ایران رسم بود که از اول بهار که روزها شروع به بلند شدن و شبها کوتاه میشد ساعت کار ادارات و موسسات وابسته به دولت را تغییر میدادند. یعنی ساعت کار ادارات که از ۸ تا ساعت ۲ بعد از ظهر بود به ساعت ۷ تا یک بعد از ظهر تغییر میکرد.
یعنی مدت کار کارمندان و بانکها تغییری نمیکرد، فقط کارخانجات در مصرف نیروی برق از هر لحاظ صرفه‌جوئی میکردند.
ولی در ممالک راقیه و معظم صنعتی دنیا، از همان سال ۱۹۱۳، به علت اینکه اختلاف بین شب و روز آنها زیاد است (در صورتیکه در ایران این اختلاف حداکثر به ۵ ساعت می‌رسد) برای جلوگیری از مصرف زیادی برق ساعت تابستانی و زمستانی را معمول داشتند.
و این قبل ساعتها ارتباطی با ساعت حقیقی ـ یا متوسط، یا نجومی که وابسته به‌طلوع و غروب خورشید است ندارد و بنا به تصمیم دولت از اول فروردین سال آینده ساعت ۷ قبلی به ساعت ۸ تغییر داده میشود و فقط برای عامه لازم است که‌ساعت خود را یکساعت جلو بیاورند تا با ساعت تابستانی رادیو تطبیق کند و ساعات شرعی‌که موقع نماز را تعیین میکند به شرح زیر است:
|
این اثر در ایران، کشوری که برای اولین بار در آنجا منتشر شده است، در مالکیت عمومی قرار دارد. همچنین در ایالات متحده هم طبق بخشنامه 38a دفتر حق تکثیر ایالات متحده در مالکیت عمومی قرار دارد. در مورد اشخاص حقیقی این بدین معنا است که مؤلف این اثر قبل از ۳۱ مرداد ۱۳۵۹ درگذشته یا اینکه از تاریخ مرگش بیش از ۵۰ سال گذشته است. در مورد اشخاص حقوقی نیز نشان دهنده این است از تاریخ اولین انتشار اثر بیش از ۳۰ سال گذشته است. |
|