سال ۱۳۱۸ شمسی باینجانب مرقوم داشته می‌نویسد: ( از فضل پدر مرا چه حاصل. در همدان دهسال تمام است که روزنامه کمالی را تأسیس نموده‌ام و مقالاتی که از خود اینجانب بوده کمتر منتشر شده نمونه در اسرار خلقت که چندی قبل بمساعدت روز نامه کانون منتشر شد مختصری نگاشتم برای اینکه جزء نویسندگان محسوب شویم. »
(۹۳۱) کنکاش
روزنامه کنکاش در شهر رشت بصاحب امتیازی و مدیر مستولی (محمد علی حسن‌زاده) تأسیس و شماره اول آن در ۱۳ ذیقعده ۱۳۲۸ قمری منتشر شده است. شماره ۲۸ سال اول این روزنامه در چهار صفحه بقطع بزرک وزیری در مطبعه سربی (رشت - مطبعه عروة الوثقی) طبع و در تاریخ پنجشنبه ۱۲ جمادی الاولی ۱۳۲۹ قمری منتشر شده است. مندرجات این شماره پس از درج مقابله اساسی تحت عنوان (غم و شادی یا انصاف بهترین چیزهاست) شامل اخبار گیلان و اخبار طهران و نامه های شکوائیه است.
مرکز اداره کنکاش رشت سبره میدان منزل حاج حسن آقا. عنوان تلگرافی رشت کنکاش. در یکطرف عنوان روزنامه از ذکر محل اداره این جملات (مقالات عام المنفعه پذیرفته می‌شود - مقالاتیکه باداره برسد و هیئت تحریریه درج آنرا صلاح دانند در ردکردن بصاحبش مجبور خواهند بود و در درج و تعدیلش مختار است) و در طرف دیگر قیمت اشتراک و قیمت اعلانات بدینقسم چاپ شده است، رشت سالیانه ۲۰ قران ششماهه ۱۷ قران. سه ماهه ۱۰ قران سایر ولایات بترتیب ۳۰ قران. ۲۰ قران، ۱۲ قران. مما لک خارجه: ۴۰ قران. ۲۲ قران، ۱۳ قران. قیمت اعلانات صفحه اول سطری ۱۰ شاهی صفحه چهار سطری پنجشاهی تک نمره رشت ۳ شاهی سایر ولایات ۴ شاهی. از روزنامه کنکاش فعلا تا شماره ۳۲ سال اول مورخ سه شنبه ۲۶ جمادی الآخر ۱۳۲۹ قمری در دست است:
آقای محمد علی حسن‌زاده- روزنامه جارچی ملت در شماره ۳۲ سال اول مورخ شوال ۱۳۲۹ قمری تحت عنوان (ورود و خیر مقدم) شرحی راجع بآقای حسن‌زاده و ورود او از رشت بطهران نوشته که برای اطلاع عین آنرا نقل می‌نمائیم: جناب مستطاب فاضل کامل یگانه غیور وطن پرست آقا میرزا محمد علیخان حسن‌زاده مدیر روشن ضمیر جریده شریفه کنکاش منطبعه رشت ریدت بر کا » که از اجله اعیان و در شماره اولین مجاهد و آزادی طلب و حریت خواه گیلانند در تاریخ شنبه ۱۳ شوال از طرف انجمن محترم ایالتی گیلان مأمور بوصول ۲۵ هزار تومان حقوق باقی مانده افواج بطرف طهران حرکت نموده بحمد الله تعالی صبح دو شنبه ۱۵ شهر حال سالماً وارد دارالخلافه طهران شده چشم دوستان بل تمام جراید نگاران طهران را روشن نمودند لدی الورود جناب پطرسخان از برای مهمانداری و پذیرائی مشارالیه تهیه منزل نموده و عده کثیری از اهالی طهران خاصه اعیان و تجار و بعضی از جراید نگاران
-۱۴۵-
