است آنچه را در این باره مرحوم تربیت نوشته بعينه نقل کنیم چه این شرح حال مشتمل بر فواید بیشماریست :
محمد حسنخان اعتماد السلطنه
«محمد حسنخان پسره حاج علیخان مقدم مراغه ایست و او یکی از رجال نامی و فعال آذربایجان بوده، در تاسیس انجمن علمی و نشر جراید رسمی و ترجمه آثار مفیده و تالیف کتب نافعه سعی و کوشش فوق العاده داشته و بیشتر از يك ربع قرن بترقی و تعالى معارف و مطبوعات ایران خدمت کرده است من جمله در سال ١٢٨٦ ر یاست دار الطباعه دولتی و دارالترجمه همایونی با لقب صنیع الدوله باو تفویض شده است. در سنه ۱۲۸۸ تمام روزنامههای دولتی و ملتی و علمی را بعهده او واگذار کرده اند که روزنامه ایران را بجای آن سه جریده هفته سه شماره داگر نموده اند . در تاریخ ۱۲۸۹ سالنامه و در سنه ۱۲۹۳ روزنامه علمی و در سنه ۱۲۹٥ روزنامه اطلاع نیم رسمی در تحت نظر و ریاست او تأسیس یافته است.
در تواریخ ۱۲۹۹ و ۱۳۰۰ ۱۳۰۰ جزو اعضای مجلس شورای دولتی و وزیر انطباعات گشته و تا آخر عمر اداره آن وزارتخانه را عهده دار بوده است و در سنه ۱۳۰۰ روزنامه اردوی همایون و مجموعه سیاحتنامه مصور منحصر بمسافرت دوم ناصر الدین شاه بخراسان میباشد هر دو در تحت نظر او بخط میرزا رضای کلهر در عرض راه طبع و نشر شده است .
در سنوات ۱۳۰۳ و ۱۳۰۶ به عضویت انجمن آسیائی پاریس و لندن انتخاب شده ودر ١٣٠٤ لقب اعتمادالسلطنه را با و دادهاند. بزرگترین تالیفات این مولف يك سلسله کتابهائیست که بعنوان سالنامه از تاریخ ۱۲۹۰ تا سال ۱۳۱۳ بانضمام کتاب های مهم مانند تاریخ ایران مقتبس از اقوال مورخین غرب و شرق . مرآت البلدان در جغرافی و تواریخ بلاد و ولایات ایران در چهار جلد تا حرف جیم . منتظم ناصری در تاریخ عمومی عالم بترتيب وقایع سنین از اول هجرت تا سال ۱۳۰۰ هجری در سه جلد خیرات حسان ترجمه مشاهیر النسوان ترکی در سه جلد کتاب المآثر والاثار در ماتر سلطنت ناصرالدین شاه وتراجم احوال رجال و علما و فضلای عهد او . در رالتیجانی احوال نبي الاشكان راجع بتاريخ سلسله : اشکانیان ایران من البدو الى الختم ماخوذ از احوال مورخین شرق و غرب در سه جلد ؛ التدوين في جبال شروین و ترجمه خاطرات مادموازل مونت پانیه دختر عموی اوی ١٤ که عبارت از یادداشتهای پنجاه واند ساله اوست کلا در طهران چاپ شده اند و از جمله ترجمه و تالیفات وی کتابی است بعنوان حجه السعادة في حجة الشهاده كه مشتمل بر تواریخ و وقایع مهمه عالم در تاریخ ٦١
