وضع جراید در مشروطیت ثانی تا پایان انقراض سلطنت
قاجاریه
پس از فرار محمد علیشاه وجلوس احمد شاه؛ بتدریج آزادیخواهان و مدیران جراید که بخارج کشور رفته بودند عودت نموده و مجدداً شروع بکار کردند و دو مرتبه بازار جراید رونق گرفت. این بار جراید با مطالب مفید‌تر وقطع بزرك و هر یك با سبك مخصوص و با مسلك خاصی شروع بانتشار نمودند و احزاب و جمعیت‌ها برای خود روزنامه بخصوصی ارگان قرار داده و افکار و نظریات خود را بوسیله جراید منتشر ساخته چنانکه دموکرات‌ها روزنامه (ایران نو) را تأسیس و جمعیت اعتدالیون جریده ( شوری ) وحزب ( اتفاق وترقی شرق ) روزنامه معتدل ( استقلال ایران ) را بمعرض انتشار گذاردند پس از انحلال دوره دوم مجلس باز دوره انحطاط و خمود جراید پیش می‌آید و برای مدتی جراید متوقف می‌ماند تا دوره سوم مجلس افتتاح پیدا می‌کند و این بار دو مرتبه تعداد جراید در پایتخت و ولایات افزوده می‌گردد.
دوره فترت یعنی مدتی که از انحلال دوره سوم مجلس شروع و بافتتاح دو ره چهارم ختم می‌شود. قریب ده سال ( ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰ قمری ) بطول انجامید تحولات عظیمی در وضع جراید و مجلات پیش آمد نمود و در حقیقت دوره بلوغ جراید فارسی در همین مدت است. دوره فترت با همه اعمال نظر‌ها واغراض شخصی که در ایندوره
در مطبوعات بکار می‌رفت وحقیقة میتوان بعضی از آن‌ها را ورق پاره شمرد از لحاظ دخالت در وضع عمومی کشور و اداره نمودن سیاست مملکت؛ از ادوار مهم تا ریخ مطبوعات کشور بشمار می‌رود. و با در نظر گرفتن باینکه قوه مقننه در این دو ره بحالت تعطیل در آمده بوده و جراید وظایف مهمی را در قبال دولت و مردم داشته‌اند میتوان باهمیت مطبوعات آن زمان پی برد. بهمین علت است که در دوره فترت جراید مهم و آبرومندی در طهران منتشر شده که شاید تا کنون هم نظیر بعضی از آن‌ها منتشر نگردیده است. جراید مهم و عمده این دوره عبارتند از: ستاره ایران؛ ایران؛ رعد؛ برق؛ عصر جدید؛ کوکب ایران، نوبهار؛ ایران؛ شفق سرخ ایران آزاد؛ وطن؛ عصر انقلاب؛ گلشن؛ حلاج؛ صدای طهران؛ زبان آزاد؛ صدای ایران؛ میهن؛ بهارستان؛ حیوة جاوید، کار؛ حقیقت؛ مرد آزاد؛ قانون رهنما، شمس، بدر جنت؛ توفیق؛ نسیم شمال؛ گل زرد و زنبور و غیره.
و روزنامه‌های ولایات از قبیل پرورش، فکر جوان، ندای گیلان، تر غیب و معیشت ملی در شهر رشت. عرفان؛ راه نجات؛ اخگر؛ در اصفهان. بهار؛ مهر منیر؛ استقامت؛ چمن و آزادی در مشهد گلستان؛ عصر آزادی؛ استخر؛ تخت جمشید و بهار آزادی در شیراز، سهند، عنکبوت؛ تبریز. شاهین در تبریز.
پیش آمد جنك جهانگیر اول و حوادث و انقلابات ناشیه از جنگ چه در خارج و چه در داخل ایران و اخبار اسف‌انگیز جنك بین‌الملل موضوع‌های تازه برای درج در مطبوعات پدید آورد و روزنامه‌های ورق بزرك هر کدام در سه صفحه خود را منحصر بدرج اخبار مربوط بجنك و حوادث صحنه‌های جنگ عمومی نمودند و حتی بعضی از این
