برگه:تاریخ روابط ایران و انگلیس (جلد۱).pdf/۳۵۳

این برگ هم‌سنجی شده‌است.
۳۴۳

در سال ۱۲۵۱ هجری (۱۸۳۵ میلادی) که سال دوم سلطنت محمد شاه بود یک بدبختی بزرگی برای ایران روی داد که مقدرات ایران و محمد شاه هر دو را در این موقع بخطر انداخت و آن عبارت از این بود که میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام که مرد قادر و توانائی در ایران بشمار میرفت در این هنگام بدسایس معلوم و معین اجنبی بدست جلادان محمد شاه بقتل رسید و همین یک قتل سبب شد که همهً مطلعین فال بد زدند و سلطنت محمد شاه را برای ایران یک نوع بدبختی تصور نمودند. عیب بزرگ سلاطین قاجاریه این بود که هر یک بنوبهٔ خود دشمن مردان توانای ایران بودند، هر گاه قائم‌مقام در این موقع بقتل نمیرسید و در رأس امور مملکت ایران باقی میماند هرگز این افتضاح برای سلطنت محمدشاه و ایران فراهم نمی‌آمد.[۱]

این یک قاعدهٔ کلی است، همینکه محیط و زمان برای مردان لایق و کاری مساعد شد این اشخاص بدون اغراق مانند مور و ملخ به عدهٔ زیادی بعرصهٔ وجود میآیند و همینکه دوره و زمان و محیط را موافق نیافتند، این مردان نامی، یکی دنبال


    شکست قشون فارس و رفتن به بین‌النهرین و از آنجا بشامات و لندن را شرح میدهد. مدتی این شاهزادگان در لندن مهمان دولت انگلیس بودند. فریزر معروف که قبلا شرح او گذشت در لندن مترجم آنها بود. پس از اینکه اختلافات دولت انگلیس با محمد شاه خاتمه پیدا کرد و اصلاح شد این سه نفر را فریزر از راه آلمان، اطریش و بالکان باستانبول آورد و از آنجا روانه نجف و کربلا نمود. تا این جا دیگر از حال آنها اطلاعی در دست نویسنده نیست که چه بر سر آنها آمد. محمد شاه که بعداً در قضیهٔ هرات حسین خان آجودان‌باشی را برسالت بلندن فرستاد در ضمن شکایاتی که از دولت انگلیس داشت یکی هم موضوع سه نفر شاهزاده بود که شرح آن بیاید. فریه نیز که در سال ۱۸۳۵ در بغداد بوده از تیمور میرزا اسم میبرد که او را در بغداد دیده است.

  1. یکی از نویسندگان موظف اروپائی که در مسائل شرقی بصیرت داشته و کتابهایی در این موضوعات نوشته است، راجع بمسافرت و قشونکشی محمدشاه بهرات چنین مینویسد:

    «محمد شاه عوض تاج افتخار، در این قشونکشی اسهال گرفت و بدون نیل بقصود مراجعت نمود» – کتاب مبارزه آینده برای تصرف هندوستان تألیف وامبری (صفحه ۱۰)