۲۶
🟌🟌🟌
شرح و وصف تمدّن فرنگی در ده کتاب هم نمیگنجد. تمدّن فرنگی وارث تمدّن یونان و روم و ایران و عرب و تمدّن هر ملّت بزرگ و مظهر علم و ادب و هنر دنیاست. آئینهٔ ترّقی نمای بشر و دلیل قدرت اوست که میتواند در این عالم پر از درد و مصیبت بدست خویش چنین کاخی بلند بسازد ولیکن باید دانست که این عظمت بنوبتست و هیچکس آگاه نیست که فردا وارث این تمدن کیست.
تمدّن فرنگی را بآسانی تعریف نمیتوان کرد. عقیدۀ فضلای فرنگ هم در این باب چنانکه باید روشن نیست. علمای فرانسوی و انگلیسی و آلمانی و امریکائی همۀ فرنگیان را دارای تمدن کامل فرنگی نمیپندارند. مثلاً سکنهٔ ممالک بالکان را بیگانگانی آسیائی نژاد و دور از تمدّن حقیقی فرنگی میشمرند اما این نکته را صریحاً بر زبان نمی‌آورند مگر در آن وقت که بخواهند از ایشان بد بگویند.
تمدّن فرنگی بزمان و مکان معیّن محدود نیست. علما و ادبا و هنرمندان فرنگی یونان قدیم را کعبۀ اهل دل و سرزمین فلسفه و هنر و علم و ادب مینامند و هُمر و افلاطون را خداوند شعر و فکر میخوانند امّا با یونانی همعصر خود سر و کاری ندارند و معتقدند که هموطنان سقراط و ارسطو قرنها از تمدن دور مانده‌اند و اکنون از عرب شامی هم کمترند. امریکای امروز و پرتقال چهارصد سال پیش را از پرورشگاههای این تمدّن میخوانند و ژاپون دور از اروپا را از آلبانی و ممالک لاتینی الفبای بی معرفت هزار بار بآن نزدیکتر میشمرند. دین منسوب بعیسی را نیز یکی از اجزای تمدن فرنگی جلوه گر میسازند و هر چند روشن و صریح نمیگویند ولی
