شعر‌ها و نامه‌های درباری که به ترکی به باب عالی استامبول رفته است تا از آن سمت جوابش به فارسی برگردد و اگر اغلب اصطلاحات دولتی و حکومتی مثل «عدلیه» و «نظمیه» و «بلدیه» به تأثیر از ترکی استامبولی وارد فارسی شده است به این علت است که عده‌ای دیگر از منشی‌های درباری به دنبال شاهزاده‌ای که دوره «استاژ» خود را در تبریز گذرانده بود و برای سلطنت به تهران می‌آمد به این سمت می‌آمدند و صاحب کیابیایی در دستگاه دولت یا حکومت می‌شدند. نمونه عالی‌ایشان حاج میرزا آغاسی.
نکته دیگری که می‌دانیم این است که به علت همین پیشقرا - ولی‌ها و پیشقدمی‌ها و پیشمرگی‌ها و مهمتر از همه «همزبانی» درصد ساله آخر دوره قاجار تا استقرار حکومت کودتای ۱۲۹۹، عطف فرهنگی روشنفکر آذربایجانی یا به قفقاز است یا به استامبول.
چون که از مقابل هجوم محمد علی شاه به مشروطیت، جماعتی از روشنفکران به استامبول مهاجرت کردند و نوشته‌های آخوندزاده صابر تبریزی طالب اوف و دیگران که توجهی به سوسیال دموکراسی قفقاز داشتند در پی‌ریزی مشروطیت و قیام تبریز سخت مؤثر بود. آن وقت در چنین محیطی از کشش و دفع و دعوی و پیشقدمی است که از اوان قرن ١۴ هجری به بعد حکومت تهران برای یکدست
۱. در زمستان ۴۶ از اردبیل می‌خواستم به تبریز بروم. بلیط اتوبوس که برایمان می‌کشیدند دیدم یارو به روسی می‌نویسد بلیط را که به دستم داد دیدم به زبان ترکی است و به خط روسی. شاهدم دوست همسفرم مهندس منجمی که با او به مغان رفته بودیم و بر می‌گشتیم.
