برگه:شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و۱۳ و ۱۴ هجری، جلد ۱.pdf/۱۵۴

در نمونه‌خوانیِ این برگ مشکلی وجود دارد.
رجال ایران
۱۵۱

از اموال او زن او را توقیف کرد و صریحاً[۱] گفت که باید از ماترک او هفتاد هزار تومان به من داده شود و بعد فتحعلیخان پسر یکسال و نیمه خود را بجای او با نیابت محمد صادق خان قجر شامبیاتی امین نظام رئیس توپخانه کرد. و پس از مدتی که گذشت نیابت را از امین نظام گرفته به آقا رضاخان اقبال‌السلطنه داد.[۲] و نظرش از انتصاب پسر یکسال و نیمه خود بریاست توپخانه این بود که تمام بودجه توپخانه را بجهت خود اختصاص دهد چون این خبر جزء انتصابات بود قرار شد که انتصاب مزبور در روزنامه دولتی درج شود و چون معمول بر این بود که مندرجات روزنامه را قبلا بنظر شاه میرساندند و هر چه را که تصویب میکرد در روزنامه درج میشد از آن جمله خبر انتصاب فتحعلیخان[۳] کودک یکسال و نیمه نائب‌السلطنه به سمت امارت توپخانه بود ناصرالدینشاه به محض اینکه خبر مزبور را برایش میخوانند بوزیر انطباعات سخت پرخاش کرده میگوید این چه خبری است که میخواهید


  1. در زمان سلطنت ناصرالدین شاه معمول بر این بود که صدراعظمها – وزراء – ولات – حکام – تجار – متمولین و مالکین درجه اول که می‌مردند و شاه هم بخوبی میدانست و اطلاع داشت که همگی از راه‌های نامشروع دارائی زیاد برای خود جمع‌آوری کرده و متمول شده بودند و بنا بگفته شاعری:
      زر نباریده ز آسمان بسرش یا خودش دزد بوده یا پدرش  

    شاه از ماترک آنان چیزی برای خود از ورثه میگرفت نائب‌السلطنه کامران میرزا هم چون وزیر جنگ و رئیس کل قشون ظفرنمون! دولت علیه از توپخانه و قورخانه و زنبورکخانه و افواج قاهره! و سواره منصوره و پیاده نظام و خارج نظام بود تا بعین زیر اداره او از قبیل رئیس توپخانه – قورخانه (تخشائی ارتش) – رئیس قشون – رئیس فوج – سرتیپ – امیر تومان (سرلشگر) – سردار (سپهبد) امیر نویان (آرتشبد) و غیره که می‌مردند او هم از ارثیه آنان برای خود لفت و لیثی میکرد حکام هم کم و بیش در ولایات میکردند اما ظل‌السلطان طور دیگری عمل میکرد او صبر نداشت و منتظر نمیشد که آن متمول بمرگ خدائی بمیرد و بعد چیزی از اموال او تصاحب کند این شاهزاده معمولش این بود که آن شخص متمول را به نحوی از انحاء میکشت و بعد فوراً تمام دارایی او را متصرف میشد.

  2. معاوضه با گرفتن رشوه صورت گرفت.
  3. فتحعلیخان یا صحیح‌تر فتحعلی میرزا از سرورالدوله دختر سلطان مراد میرزاحسام‌السلطنه زن اول کامران میرزا میباشد در سال ۱۳۰۲ هـ.ق. متولد و در سال ۱۳۰۸ هـ.ق. در سن شش سالگی درگذشت کودک مزبور زیاده از حد طرف علقه و محبت کامران میرزا بود و پس از مرگش مدتها بی‌تابی میکرد.