بترتیب صحیح و منظّم علمی البتّه مانند اصلاح اوزان و مقائیس و مکائیل از اصلاحات لازم است) پیشنهاد ذیل را بنظر اولیای دولت پیشروان ملّت عرضه میدارد تا اگر یک مرد سیاسی و رئیس لایق و بزرگی در ایران پیدا شود که مانند ملکشاه سلجوقی و پاپ گریگوار و خلیفهٔ عبّاسی المعتضد باللّه و اکبر شاه پادشاه هند بخواهد اصلاحی در تقویم نموده و این تجدیدرا زیور اسم تاریخی خود بنماید ترتیب ذیل را قبول و رایج کند. در این زمان که ایران پادشاه جوان و صدر اعظم‌های جوان دارد که دلشان طبعاً باید با شور نامجوئی و سر فرازی و امید آینده و هوس تحصیل افتخار پر باشد نومید نیستیم که تاریخ و تقویم جدید شمسی قبول و دائر شده و «بماند سالها این نظم و ترتیب». اینرا هم باید عرض کنم این فقره یک خدمتی است ضمناً بدین اسلام زیرا که لابدّ وبلاشکّ حساب سال قمری عربی بواسطهٔ غلط بودن اساس آن ازمیان خواهد رفت یعنی از استعمال در امور عرفی بر افتاده و مخصوص امور مذهبی خواهد شد و اگر ما پیش از وقت یک ترتیب سال شمسی مناسب ذوق ملّی ایرانی نگیریم که مبدأ آن از هجرت نبوی حساب شود ممکن است ترتیب تاریخ میلادی و تقویم فرنگی رایج شود و یک رکنی از یادگارهای اسلامی از میان برود اینک پیشنهاد:
نوروز چنانکه فعلاً مرسوم است در اوّل حمل و مبدأ سال عرفی قرار داده شود و تاریخ هجری شمسی‌را (که امسال سنهٔ ۱۳۰۰ از آن تاریخ است) بموجب قانون در تمام مملکت بجای هجری قمری معمولی دارد. علاوه بر اینها اسامی ماههای ایرانی یعنی فروردین و اَرْدی‌بهشت تا اسفندارمَذْرا بجای عقرب و خرچنگ آسمانی و بجای شوّال و جمادی عربی (که اوّلی از لغت جستن شتر نر بشتر ماده و دوّمی از لغت خشکسالی مشتّق است) استعمال کنند و ترتیب جلالی‌را پیش بگیرند بقرار هرماهی سی روز با پنج روز اَنْدَرگاه آخر سال (خمسهٔ مسترقه) و کبیسهٔ چهار ساله و ۳۳ ساله وتمام دفاتر دولتی و عمل ادارات رسمی از مالیّه و پست و عدلیّه و غیره‌را بداین قرار مقرّر دارند. بداین طریق یک تاریخ هجری شمسی بسیار صحیح و ملّی جاری و مستعمل میشود. اگر خواسته باشند یکقدم دیگر نیز در احیاء شعائر ملّی و سنن بومی بر داشته شود خوبست که جشن مهرکان‌را نیز که در اوایل پائیز و تقریباً مطابق با جشن افتتاح اوّلین مجلس ملّی ایران است (که در ۱۴ برج میزان بوده) نیز احیا نمایند.
برای سهولت تطبیق تواریخ مختلفه معلوم است ابتدا تا مدّتی (بلکه همیشه) در تقویم‌های دیواری و کتابی که ما اسم «ڭاہنامه»[۱] برای آن پیشنهاد میکنیم روز و ماه تاریخ معمول عرفی و رسمی بخطّ خیلی درشت در وسط و تواریخ فرنگی و عربی فقط بخطّ ریز درپائین باید چاپ شود. امید از همّت ایرانیان ملت پرست آنکه این پیشنهاد که متضمّن یک تجدّد ملّی در یک رشته زندگی و احیای سنّت ملّی قدیم است وبا نیّت خالص و بی ادّعا و بیریا عرض شده بمقام عمل بیاید و در این سال که سر قرن سیزدهم هجری و سنهٔ ۱۳۰۰ هجری شمسی است اصلاح تقویم‌را که در این چند سال آخر حتّی بلغاریها و روسها و عثمانیها نیز بعمل آورده اند بحکم یک حکم دولتی تأسیس و اجرا کند.
⚬⚬
⚬
ادارهٔ کاوه حاضر است که بواسطه جمع بودن اسباب در این نقطه برای شروع باین کار یک تقویم بسیار نفیس و پاکیزه بشکل زیبا چاپ و منتشر کند اگر ارباب همّت و هوس از ایرانیان در سرمایهٔ آن کمک کنند.
مشاهیر مردمان مشرق و مغرب
(۲)
شاهزاده کراپوتکین[۲]
یکی از بیرقداران عالم ترقی فکر وفلسفه‌را در زمان اخبر باید کراپوتکین شاهزادهٔ روسی را دانست که اخیراً بسنّ ۷۸ سالگی در گذشت و بهمین مناسبت ما در اینجا میخواهیم شرحی در خصوص زندگانی و افکار وی بنظر خوانندگان کاوه برسانیم. مشار الیه که از یکی از خانوادهای سلطنتی معتبر روسیّه بود در سنهٔ ۱۲۴۸ در مسکو تولّد یافت و در طفولیّت در فوج پیشخدمتان مخصوص امپراطور تربیت یافته و بعدها که سنّش به بیست رسید آجودان حاکم نظامی ایالت ماوراء بایکال شد که ایالتی است در جنوب سیبری و در شمال خاک چین و در آنجا چهار سال بدان سِمَت باقی بود ولی پس از آن بپطرسبورگ رفته و در آنجا چهار سال مشغول تحصیل علم جغرافی و علم طبقات الارض بود. بعدها مسافرتی ببلژیک و سویس نموده و در مراجعت از آنجا از سنهٔ ۱۲۸۹ باینطرف محرمانه در مجامع مخفی عمله و کارگران انقلابی داخل شده و با آنها مشغول کار و تهیّهٔ زمینهٔ انقلاب گردید. اوضاع روسیّه در آن اوقات خیلی مستعدّ انقلاب بود. نسخ رسوم بندگی دهقان[۳] و رعیّت و اربابی بشکل قدیم که زمین متعلّق بارباب بود و رعیّت برای ارباب زراعت میکرد و منافع بکیسهٔ ارباب میرفت (و در سنهٔ ۱۲۷۸ بفرمان امپراطور اسکندر دوّم منسوخ گردید و رعایا تا اندازه‌ای آزاد شدند) نتایجی‌را که رعایا از آن منتظر بودند نبخشیده بود و چون رعایا مجبور بودند که در عوض اراضی که ارباب املاک برحسب قانون جدید بدانها واگذار نموده بودند مبالغی بعنوان وجه الخساره بارباب مزبور بدهند بکلّی در زیر این بار ناتوان شده و مبتلای مشکلات شدیدهٔ جدیدی گردیده بودند. ارباب املاک نیز پس از سالی چند تجملّ و عیش و نوش همینکه کم‌کم مبالغی که از این رهگذر بدستشان آمده بود ته کشید ملتفت نتایج نسخ رسوم بندگی دهقان گردیده و بکلّی از وضع جدید ناراضی و مکدر بودند. مردم از این
- ↑ گاهنامه (بپهلوی «گاه نامک») کتابی بوده در عهد ساسانیان که مانند تقویم‌های رسمی فرنگی و سالنامه‌ها در این عصر توقیعات ومراتب مختلفهٔ طبقات درباریان و مراسم دربار و غیره نوشته شده بوده و بقول مسعودی ششصد مراتب و درجات در آن شرح داده شده بود و جزو کتاب الرسوم بزرگ موسوم به «آئین نامه» بوده. این کلمه برای تقویم و سالنامه خیلی لفظ مناسبی است.
- ↑ Peter Alexiewitch Krapotkin
- ↑ Servage
