قزوین و اروپا از آنجاست.
اگر خیابان مریضخانه را از طرف مغرب و خیابان چراغ‌گاز را از طرف مشرق امتداد دهیم می‌توان گفت که طهران کهنه در جنوب این خط و طهران نو در شمال آن قرار دارد.
قسمت شمالی طهران به داشتن کوچه‌های زیبا و مستقیم و حیاطها و باغ‌ها وسیع و عمارات زیاد ممتاز است به‌خصوص که تمام سفارتخانه‌های خارجی غیر از سفارت روس که در آخر خیابان چراغ‌گاز در جانب قسمت قدیمی شهر است بقیه در این قسمت شمالی واقع شده.
اگر از میدان توپخانه به سمت شمال دو خیابان شمالی جنوبی را بگیریم عمارت صدر اعظم و باغ لاله‌زار و سفارتخانه‌های ممالک اروپایی و ممالک متحدۀ امریکا و عثمانی و عمارت و ابنیۀ جهانگیر خان وزیر صنایع و باغ بزرگ امین السلطان را در سر راه می‌بینیم.
در برگشتن اگر خیابان سیف‌الدوله[۱] را اختیار کنیم به عمارت بهارستان می‌رسیم که امروز اقامتگاه یحیی خان مشیر الدوله است و باغ وسیعی دارد که مدرسۀ بزرگ سپهسالار با وجود عظمت به هیچ‌وجه فضای آن را تنگ نکرده.
کمی فاصله از میدان بهارستان در ضلع جنوب غربی کوچه‌ای که از آنجا به لاله‌زار برمی‌گردند منزل شاهزاده ظل السلطان واقع است و ظل السلطان غیر از این خانه مالک پارکی است نزدیک باروی شهر قریب به پارک امین الدوله.
از میدان بهارستان اگر امتداد خیابان نظامیه را بگیریم طرف دست چپ ما مسجد سپهسالار است بعد از آن به خانۀ محقر دوست من اعتماد السلطنه می‌رسیم که بی‌سرو صدا در آنجا در میان کتب خود زندگی می‌کند، طرف دست راست قبرستانی قدیمی است و بعد از آن در چند قدمی سفارت روس به خیابان چراغ‌گاز وارد می‌شویم.
میدان دیگر شهر میدان مشق است که میدانی وسیع و محصور است و در قسمت تازه ساز شهر و برای مشق نظامیان ساخته شده و گاهی هم شاه سپاهیان را در آنجا سان می‌بیند. در میدان مشق نزدیک در غربی میدان توپخانه است یعنی همین‌که چند قدم از این در خارج و در خیابان مریضخانه داخل شدید به در میدان مشق می‌رسید.
- ↑ خیابان شاه‌آباد
