چهاردهم این امتیاز را ذیلا نقل میکنم:
«در صورتی که بین دولت ایران و صاحبان امتیاز اختلافی بروز کند حل آن در عهدۀ حکمی که طرفین معین کنند گذاشته خواهد شد.
اگر دو طرف در باب انتخاب حکم نتوانند اتفاق رأی حاصل کنند حل اختلاف را باید به یکی از سفرای امریکا یا آلمان یا اطریش مقیم طهران مراجعه کرد و رأی آن سفیر قاطع خواهد بود» .
این عمل یعنی کنار کردن وزیر مختار فرانسه به توسط انگلیسها امری استثنایی نیست بلکه سیرۀ جاریۀ ایشان در معاملۀ با ما در همهجا به همین شکل است.
مادۀ پانزدهم یعنی مادۀ آخر این قرار داد چنین است:
«امتیاز حاضره که در دو نسخه تنظیم شده به امضای اعلیحضرت پادشاه ایران موشح و به توسط وزیر امور خارجه تصدیق و بین دولت ایران و میجر تالبوت مبادله شده و نسخۀ فارسی آن معتبر است.
این قرارنامه دورودراز مورخ است به تاریخ رجب ۱۳۰۷ (مطابق ۲۱ مارس ۱۸۷۰) و آن را سفارت بریتانیای کبیر مهر و سر ولف امضا کرده است.»
شرکت انگلیسی این امتیاز را با دادن رشوههایی گزاف که به دو میلیون لیره بالغ میشود گرفته و حق این است که تحصیل آن به این خرج میارزیده است.
یک اردو از رعایای انگلیسی و کارگران شرکت چه شرقی چه انگلیسی از هر طرف به ایران ریختند زیرا که لقمۀ چرب و نرمی پیدا شده بود و رسیدن به آن به رنج و خرج سفر میارزید.
طولی نکشید که ورود این همه انگلیسی به ایران تولید سروصدا کرد و آثار آن نمایان گردید به این معنی که در شهرهای بزرگ فریاد و اعتراض مردم بلند شد حتی گفته میشود که در بعضی نقاط مثل یزدکار به شورش نیز کشیده. در طهران نیز حال طغیان ظاهر است و دولت دست به کار توقیف عدهای زده و همین عمل اضطراب و وحشت عامه را دو چندان کرده است.
موقعی که شاه به ییلاق حرکت نمود حال بدین منوال بود و آثاری هم وجود نداشت که موجب اطمینان خاطر او باشد. آتش خاموش نشده بود و در زیر خاکستر در انتظار