شعله کشیدن نهفته میزیست.
این مسئله مبتلی به هر ایرانی بود که کمتر کسی است در این مملکت از زن گرفته تا مرد که دخانیات استعمال نکند. در هر خانه که قدم بگذارید غلیون نیز مثل چای و قهوه به شما تعارف میشود. هیچ ایرانی متعینی نیست که در سفر غلیوندار خود را با اسبی که غلیون و تنباکودان و دو منقل پر از آتش بر آن بستهاند همراه خود نبرد.
میگویند که سلسله جنبان این نهضت مخالف روحانیونند و کسی که به ایشان دستور این کار را داده رییس روحانیون کربلاست. این امر تعجبی ندارد زیرا که کمتر فرصتی بهتر از این برای علمداری از نهضتی عمومی به دست روحانیون خواهد افتاد.
آیا انگشت دولت روسیه در این کار مداخله ندارد؟ به تصور من دولت روسیه هرگز نمیتواند در امری که موجب استیلای بدون مقدمۀ انگلیس بر ایران باشد بیکار بنشیند.
ممکن است که این دولت در مقابل استیلای انگلیس بر بعضی از نواحی جنوبی سکوت اختیار کند اما به بسط دامنۀ سلطۀ انگلیس به نواحی شمالی که از تبریز تا مشهد ممتد است یعنی آذربایجان و گیلان و مازندران و خراسان که مجاور سرحدات روسیهاند هرگز رضا نخواهد داد.
۱۲ اوت ۱۸۹۱=۱۴ محرم ۱۳۰۹
در تبریز مردم اعلانات شرکت را از دیوارها کنده و به جای آنها اعلامیههای انقلابی چسباندهاند. امیر نظام که با ولیعهد در باب سرکوبی شورشیان اختلاف نظر حاصل کرده چنانکه گفته میشود از پیشکاری آذربایجان استعفا داده و شاه امین حضور را با دستورهایی مخصوص مأمور تبریز کرده است.
۳۰ اوت=۲۱ محرم
مردم تبریز مستدعیات خود را به شاه تلگراف کرده و به او خاطرنشان ساختهاند که از واگذاشتن منافع مسلمین به عیسویان که مخالف قرآن است خودداری نماید و اگر این تقاضا مورد قبول نیاید خود با اسلحه از حقوق حقۀ خویش دفاع خواهند کرد.
امیر نظام ظاهراً از ترس صدمهای که ممکن بوده است به خاندان او وارد آید آنها را به