برگه:FarhangeNafisi.pdf/۱۰

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
–ت–

آزادی‌خواهان آغاز قرن چهاردهم ایران بوده و تألیفات بسیار در نظم و نثر فارسی ازو مانده است که معروف‌ترین آنها منظومۀ نامۀ باستانست که بنام سالارنامه چاپ کرده‌اند و نیز کتاب آئینۀ سکندری در تاریخ قدیم ایران، کتاب رضوان بتقلید گلستان، رسالۀ ما شاء اللّه، قهوه‌خانۀ سورت، سه مکتوب، چهار مقاله و چند رسالۀ دیگر. پدر مؤلف مرحوم حاج میرزا حسن طبیب کرمانی مانند نیاکان و پدران خود در کرمان بطبابت مشغول بود و در سال ۱۳۰۰ قمری درگذشت و او را در پزشکی مؤلفات چندست. مرحوم مؤلف در کرمان در ماه ربیع الاول ۱۲۶۳ قمری ولادت یافت و از میان هفت پسر و دو دختر که برادران و خواهران وی بودند فرزند دوم بود. مادرش دختر مرحوم ملا محمد کوه بنانی معروف بهدایت علی عارف مشهور نیمۀ اول قرن سیزدهم ایرانست که از مریدان مولانا عبد الصمد همدانی بود و در کرمان مریدان بسیار داشت و چون حاج ابراهیم خان ظهیر الدوله حکمران کرمان باو معتقد نبود وی را وادار کرد که از آن شهر بیرون رود و وی بعزم مشهد از کرمان هجرت کرد و در میان راه در بیابان لوت در منزلی که بچهل پایه یا چهل زینه معروفست تمام قافله گرفتار قتل و غارت بلوچ شد و جز سه تن کسی جان در نبرد و وی نیز در آن واقعه در سال ۱۲۳۹ کشته شد و جنازۀ او را بکرمان بردند و در کوه بنان که زادنگاه او بود بخاک سپردند و در میان صوفیه بشهید رابع یا شهید چهارم معروف شد و اینک مشهد او در همان جا یکی از زیارتگاه‌های معروف کرمانست. بالجمله مرحوم مؤلف تحصیلات مقدماتی خود را در کرمان بپایان رساند و بسائقۀ طبیعی و ذوق فطری که درو بود بیشتر مایل به فرا گرفتن حکمت الهی و فلسفه بود ولی مرحوم محمد اسماعیل خان وکیل الملک نوری که از شعبان ۱۲۷۵ قمری تا ۱۲۸۳ نایب الحکومه و وزیر کرمان و پس از آن مستقلا حکمران کرمان بود و در ۱۶ جمادی الاخرۀ ۱۲۸۶ درگذشت و از مردان کافی و کاردان معروف زمان خود بود و در امنیت و آبادی کرمان کارهای بزرگ از پیش برد چون باستعداد شخصی و موروثی وی را برای فراگرفتن علم طب مساعدتر می‌دید او را بتحصیل این علم گماشت و درین میان در سال ۱۲۶۸ مدرسۀ دار الفنون در نتیجۀ کوشش‌های میرزا تقی خان امیر دایر شده بود و پس از چندی بهمۀ حکام ایالات و ولایات ایران دستور داده بودند که از هر شهری چند تن از نجیب‌زادگان و فرزندان دانشمندان را که مستعد فراگرفتن علوم جدید باشند برای تحصیل در آن مدرسه بطهران روانه کنند و از کرمان مرحوم وکیل الملک وی را در پایان سال ۱۲۸۲ قمری برای فراگرفتن علم طب در مدرسۀ دار الفنون بطهران فرستاد و وی از آن پس همواره در طهران ساکن بود.

هنگام تحصیل طب در مدرسۀ دار الفنون طهران زیردست استادان معروف آن دوره مانند میرزا رضا دکتر و میرزا کاظم محلاتی کار کرده و در اوان تحصیل استعداد خاصی نشان داده چنانکه پس از اندک زمانی بمعاونت (خلافت) استادان خود برقرار شده بود، در سال ۱۲۸۵ در همان ضمن تحصیل بطبابت فوج مهندس برقرار شد و در ۱۲۸۸ که قحطی و امراض گوناگون شهر طهران را فراگرفته بود مجاهدات بسیار کرد و در ۱۲۸۹ پس از شش سال که دورۀ تحصیل طب را در دار الفنون بپایان رسانید فارغ التحصیل شد و در سال ۱۲۹۰ که ناصر الدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگستان درصدد برآمد بیمارستانی مانند مریضخانهای اروپا در طهران دایر کند وی را بریاست و مأموریت تأسیس آن بیمارستان که همان مریضخانۀ دولتی کنونی باشد برقرار کردند، تا ۱۲۹۸ ریاست آن بیمارستان را داشت و درین زمان با مرحوم علی‌قلی میرزا اعتضاد السلطنه وزیر علوم و معادن و تلگراف