برگه:FarhangeNafisi.pdf/۱۱

این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
–ث–

متوفی در ۱۲۹۸ که از دانش‌پروران و دانشمندان معروف آن زمان بود روابط نزدیک داشت و در ۱۲۹۳ که نخستین بار مجلس حفظ الصحه در طهران تشکیل شد وی عضویت آن را یافت. پس از استعفا از ریاست مریضخانۀ دولتی با مرحوم حاج میرزا حسین خان مشیر الدوله سپهسالار که بحکمرانی خراسان و تولیت آستان رضوی منصوب شده بود بدان دیار رفت و آنجا نیز بیمارستان رضوی را با اصول بیمارستانهای جدید اروپائی تشکیل داد و اصلاح کرد و در ۱۲۹۹ دوباره بطهران بازگشت و با مرحوم میرزا یوسف مستوفی الممالک صدر اعظم پیوستگی یافت و پس از فوت وی در ۱۳۰۳ بدعوت مسعود میرزا ظل السلطان حکمران اصفهان بآن شهر رفت و دو سال در اصفهان و چندی در قمشه و اندک زمانی در خاک بختیاری اقامت داشت و در بازگشت بطهران بطبابت عمومی پرداخت و مخصوصا در اواخر ۱۳۰۹ و اوایل ۱۳۱۰ که وبای سخت در طهران رخ داده بود و بیشتر از پزشکان از طهران گریخته بودند وی جان‌فشانی و پایدارئی کرد که در آن زمان معروف شد و در همین اوان جزو اطبای حضور پادشاه درآمد و پس از چندی طبیب مخصوص اندرون شد و تا سال ۱۳۲۸ قمری درین مقام بود و از پزشکان معروف زمان خود بشمار می‌رفت و در زمان حیات وی شرح‌حالهائی ازو نوشته و چاپ کرده‌اند از آن جمله است ترجمه‌ای که مرحوم حاج میرزا معصوم نایب الصدر شیرازی معصوم‌علی شاه در مجلد سوم کتاب طرائق الحقایق در صحیفۀ ۱۰۶ از وی و از خاندان مادری او نوشته است و نیز شرح‌حالی که مرحوم میرزا محمد ناظم الاسلام کرمانی در مجلد اول تاریخ بیداری ایرانیان از صحیفۀ ۱۰۱ تا صحیفۀ ۱۲۳ نوشته است. مؤلف این کتاب گذشته از آنکه مدت پنجاه و هفت سال تمام شب و روز بفن خویش و مداوای بیماران اشتغال داشته و حتی در پایان عمر که علیل و ناتوان شده بود از وظیفۀ خود غفلت نمی‌کرد هرگاه که فراغتی یافته است و چند ساعتی در شبانه روز مجال کرده بتألیف کتابهائی در فن خویش یا در فنون دیگر روزگار گذرانده.

تألیفات وی در طب شامل یک سلسله کتابهای سودمندست که یا خود مستقیما نوشته و یا از زبان فرانسه ترجمه کرده و نخستین آنها کتابیست در تشریح که ترجمۀ آن را در شب ۲۴ ربیع الاول سال ۱۳۰۵ در قریۀ شاه رضا از قرای قمشه هنگام توقف در اصفهان بپایان رسانده و از آن پس کتابهای دیگری در فنون مختلف طب تألیف و ترجمه کرده بدین قرار: کتابی در پاتولوژی و کلینیک جراحی، رساله‌ای در فیزیک، رساله‌ای در جراحی، رساله‌ای در تراپوتیک، رسالۀ دیگر در تشریح، دو رساله در سوء هضم، کتابی بنام مذاکرات بنا بر روش کتاب aide-memoire دکتر کورلیو طبیب فرانسوی که در ۱۳۰۷ بپایان رسانده است. دیگر از مؤلفات او رساله‌ایست که در آخرین دورۀ بروز وبا در سال ۱۳۲۳ قمری نوشته و در همان زمان چاپ شده منتهی برای ترویج از یک تن از شاگردان خود در عنوان آن چنین نوشته است: «مختصر رساله‌ایست در شرایط حفظ صحت و احتراز از سرایت امراض مسریه و مداوای وبا که برحسب دستور العمل این بندۀ درگاه علی اکبر طبیب جناب آقا میرزا اسد اللّه جلیل الاطباء نوشته‌اند». در ۱۳۱۶ قمری که مرحوم حاج میرزا علی خان امین الدوله بوزارت اعظم برقرار شد نهضت مهمی در طهران برای انتشار معارف جدید و تأسیس مدارس پیش آمد و جمعی از دانش‌پروران و هواخواهان معارف جدید درین کار شرکت کردند که معروف‌ترین آنها حاج میرزا حسن رشدیه و حاج مهدی‌قلی خان هدایت مخبر السلطنه و میرزا سید محمد طباطبائی معروف بسنگلجی و میرزا سید حسین خان نظام الحکماء و میرزا