برگه:FarhangeNafisi.pdf/۱۲

–ج–

---

کریم خان منتظم الدوله فیروزکوهی سردار مکرم و سردار فیروز رئیس قورخانه و حاج حسین آقا مهدوی امین الضرب و میرزا اسماعیل خان آجودان‌باشی توپخانه و دکتر عنایت اللّه خان و حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی و میرزا محمود خان مفتاح الملک و شیخ مهدی کاشانی معروف بمظفری و دکتر محمد خان کرمانشاهی و حاج میرزا محمود خان علامیر احتشام السلطنه بودند و مرحوم ناظم الاطباء نیز جزو ایشان و از ارکان این نهضت بود. در ماه شعبان ۱۳۱۶ در طهران جمعیتی مرکب از چند تن ازیشان از آن جمله مرحوم ناظم الاطباء بنام «انجمن تأسیس مکاتب ملیۀ ایران» بریاست مرحوم جعفر قلی خان نیر الملک وزیر علوم تشکیل یافت که بعدها بنام «انجمن معارف» معروف شد و چند تن از اعضاء این انجمن بعهده گرفتند که مدارسی بروش مدارس اروپائی تشکیل دهند و از جملۀ نخستین مدارسی که باین نیت تأسیس شد مدرسۀ شرف بود که مرحوم ناظم الاطباء تأسیس کرد و تا مدتی مدیریت آن را بعهده داشت و سپس که سفرهائی برای او پیش آمد بمرحوم میرزا ابراهیم خان آجودان‌باشی توپخانه واگذاشت. مدرسۀ شرف مجانی بود و مخارج آن را مؤسس آن با کمک انجمن معارف بعهده گرفته بود. پیش از آن در ۷ جمادی الاخرۀ ۱۳۱۶ بعضی از اعضای انجمن معارف از آن جمله مرحوم ناظم الاطباء کتابخانۀ عمومی بنام «کتابخانۀ ملتی مرکزی ایران» تأسیس کردند و هر یک از خود یک مقدار کتاب وقف کردند. از آن تاریخ تا ۱۳۲۴ مدت نه سال بیشتر توجه مرحوم ناظم الاطباء صرف این کارها بود و وی نخستین کسی است که کتابی برای نوآموزان زبان فارسی بنام «تعلیمات ابتدائی» نوشته که مدتهای مدید یگانه کتاب درسی سالهای اول و دوم مدارس ابتدائی بود و چاپ اول آن در ۱۳۱۷ انتشار یافت و دو چاپ دیگر آن در ۱۳۲۰ و ۱۳۲۷ منتشر شد و نیز وی یکی از نخستین کسانیست که کتابی در صرف و نحو زبان فارسی بنام «نامۀ زبان‌آموز» تألیف کرده و در سال ۱۳۱۶ منتشر ساخته است. پس از آن در سال ۱۳۱۷ کتاب «پزشکی‌نامه» را که کتاب بسیار بزرگیست در ۹۵۷ صحیفه بقطع رحلی بزرگ در علم تراپوتیک و ماتیرمدیکال و در ماه رمضان ۱۳۱۴ بپایان رسانیده بود انتشار داده است. این کتاب از بدو انتشار مورد اقبال و توجه خاص اهل فن قرار گرفت و از متداول‌ترین کتابهای فن بشمار رفت و همۀ پزشگان و داروسازان خود را بدان نیازمند دانستند، چنانکه با سرعتی که نظیر نداشت نسخهای آن را اهل فن خریدند و پس از اندک زمانی نایاب شد. مهمترین تألیف مرحوم ناظم الاطباء که تا پایان زندگی خویش یعنی تا سه بغروب ماندۀ روز دوشنبۀ ۲۶ ذی‌قعدۀ ۱۳۴۲ (۹ خرداد ماه ۱۳۰۳) که در طهران پس از چند روز بستری بودن بسن ۷۹ سالگی بیماری ذوسنطاریا درگذشت همواره حواس وی مشغول آن بود همین کتاب حاضرست که بیش از بیست و پنج سال از زندگانی خود را صرف آن کرد. در نوشتن این کتاب پشتکار و ابرام و حوصلۀ فوق العاده بروز داد و مدت بیست و پنج سال تمام همین‌که از وظایف پزشکی خود فارغ می‌شد بکتابخانۀ خود می‌رفت و دنبالۀ کار را می‌گرفت. برای اینکه نمونه‌ای از شور و دلبستگی وی نسبت باین کار بدست باشد همین بسست که چون دست بکار تألیف این کتاب زد چون بعضی از مراجع وی کتابهای لغت فارسی بانگلیسی بود خود را بدانستن زبان انگلیسی نیازمند دید و در سن پنجاه و پنج سالگی بآموختن این زبان پرداخت و نیز وقتی از بس در پی این کار شب و روز نشسته و حرکت را بر خود حرام کرده بود در رانهای وی حالت قانقرایائی آشکار شد که چندی بمعالجۀ آن می‌پرداخت. نسخۀ اصل کتاب که شامل چهار مجلد بزرگ بقطع رحلی است