قصه تاریخی محسوب می‌شود. ولی چون از اکثر آنها جز نامی باقی نیست، بتحقیق نمی‌توان گفت هر کتابی از کدام قسم بوده است.
از جمله افسانه‌های عامه پهلوی، که مشتمل بر موضوعاتی از تاریخ عهد ساسانیان بوده و ترجمه عربی[۱] هم داشته است، یکی مزدک‌نامگ است و دیگر وهرام چوبین‌نامگ.
مزدک‌نامگ قصه‌ای است راجع بمزدک معروف، که در زمان کواذ اول قیام کرد. ابن المقفع آن را بعربی ترجمه کرد و لاحقی شاعر آن را بنظم آورد (الفهرست ۲۷/۱۱۸ و ۱۰/۱۶۳). حمزه نیز اسمی ازین کتاب می‌برد. (ص ۴۱)، در نهایة هم مذکور است (برون، ص ۲۱۶). برای اینکه به همۀ مندرجات، این افسانه واقف شویم باید عباراتی را، که در سیاست‌نامه نظام‌الملک[۲] و در یک روایت پارسی[۳] منقول است، مخلوط کنیم. ثعالبی و فردوسی و بیرونی و صاحب فارسنامه و مؤلف مجمل‌التواریخ[۴] در مطالبی، که ذکر کرده‌اند، باین کتاب نظر داشته‌اند.
وهرام چوبین‌نامگ سرگذشت سردار معروف است، که جبلة بن سالم آن را بعربی ترجمه کرد (الفهرست ۱۰/۱۰۵). کلیات این قصه را می‌توان از روایات مورخان عرب و فردوسی بدست آورد.[۵]
- ↑ رک رساله این جانب در باب داستان‌های تاریخی ایرانیان قدیم بزبان دانمارکی از نشریات دانشگاه کپنهاک (1935) Heitedingtning og Fortaellingstittera turhos Iranerne i Oldtiden, ؛ همچنین شاهان، فصل دوم و سوم.
- ↑ فصل ۴۵ چاپ شفر و فصل ۴۴ ترجمه آن.
- ↑ داراب هرمزیار، روایات، ج ۲، ص ۲۳۰-۲۱۴.
- ↑ رک: نلدکه، طبری، ص ۴۵۵ و بعد؛ کریستنسن، سلطنت کواذ، ص ۴۴ ببعد و دو روایت از داستان مزدک در یادنامه مودی، ص ۳۲۱ و ما بعد.
- ↑ نلدکه، طبری، ص ۴۷۴ و ما بعد، کریستنسن، رمان بهرام چوبین
Romanen om Bahram Tschobin, Studier fra Sprog og Oldtidsforskning. no. 75.
