پلوتارک از دورانهای افسانه‌ای «رومولوس»[۱] و اودیسه سخن می‌راند تا قریب نیم قرن پیش از حیات خود وی. او نیک می‌دانست که سازندگان اصلی قدرت فکری و نیروی سیاسی این دو سرزمین چه افرادی هستند و ازاین‌رو سعی وی این بود که زندگانی ناشناخته و دنیای مجهول آنان را برای نسلهای آینده روشن کند و باقی گذارد. در فصول مختلف کتاب عظیم خود می‌کوشید شرح دهد که چه عواملی آنان را به صوب موفقیت و اشتهار رهنمون شد و در عین حال چه خطاهایی آنان را به سوی سقوط و فنا کشاند. کتاب او تنها متضمن سنه و فهرست اعمال خطیر نیست بلکه بسیاری موارد داخل خانه‌های در بسته و زندگانیهای خصوصی افراد می‌شود و از آنچه در پس پرده می‌گذشته راز گویی می‌کند.
از آنجا که با بیان شرح حال یک قهرمان یونانی، شرح زندگی یک قهرمان رومی را نیز به میان می‌کشد و از دنیای او سخن به میان می‌آورد ازاین‌رو همیشه مقایسه در میان است. مقایسه بین دو تمدن روم و یونان - و سبب اینکه پلوتارک نام کتاب خود را زندگانیهای هم‌نظیر گذارد همین بود که دائما از دو شرح حال مشابه و هم‌دوره و از دو قهرمان یونانی و رومی گفتگو می‌کند.
مردان با نام و نشانی که پلوتارک از آنان یاد کرده، از چه صنف و طبقه بوده‌اند و تعداد آنان روز نخست چه بوده است؟
پلوتارک چهار طبقه از ناموران روم و یونان را در کتاب خود انتخاب کرده و از آنان مطالب مستند نگاشته است. این چهار طبقه عبارتند از سرداران، قانون‌گذاران، خطیبان و سیاستمداران. از اصل کتاب و شیوۀ دقیق تنظیم آن اثری در دست نیست. می‌گفته‌اند که روز نخست تعداد مجلدات کتاب پلوتارک ده جلد و افراد منتخب او یک‌صد نفر بوده‌اند که دو به یکی از یونان و یکی از رم، در پنجاه فصل از آنان سخن به میان می‌آورده است اما امروز بیست و دو بخش متضمن شرح حال چهل و چهار نفر باقی مانده است. بقایای آن طی قرون و سالها از میان رفته است. به گفته بعضی محققان، نحوۀ تنظیم شرح حالها بدین گونه که امروز هست نبوده است و آنچه امروز در دست است بعدها به وسیلۀ بعضی استادان یونانی تدوین شده است. سبب این تردید، تناقضی است که در نوع بعضی شرح حالها
- ↑ رومولوس Romulus را بنیان‌گذار افسانه‌های رم می‌دانند. او و برادرش رموس Remus فرزندان سیلویا Sylvia فرمانروای سرزمین خیالی آلبا هستند که هر دو برادر به وسیله شیر گرگ بزرگ شده‌اند.
در سه نمایشنامه دیگر شکسپیر زیر عناوین «آنتونی و کلئوپاترا» «کوریالانوس» Coriolanus و تایمون آتنی» Timon of Athens (نخستین اجرا به سال ۱۶۰۵) نمونه‌هایی هست که نشان می‌دهد شکسپیر حتی توطئه‌های اصلی این نمایشنامه‌ها را از پلوتارک اقتباس کرده است.
در مورد اخیر ادوارد گیبون نویسنده «تاریخ زوال و سقوط امپراطوری روم» را می‌توان مثال زد.
