و نظر شخصی خود آمر و حاکمند، در این صورت چند نفر آدم را معطل کردن و پنجاه هزار تومان مخارج هرساله این تقلید مضحک نمودن برای چیست؟ کیست که خون بشری دارد و غرض و طمع ندارد که بتواند در امور مردم عدل و نصفت به خرج بدهد؟ سلمنا که از آسمان چندین ملک در صورت آدمی نازل شدند و بی‌قانون در ایران وزارت عدلیه و اجزای اورا به‌راه انداختند پس این‌همه ناسخ احکام آن وزیر از کدام دستگاه عدلیه‌ای اندرون بیرون می‌شود؟ دستگاه ظلم و استبداد را در کدام لغت عدل می‌گویند؟ وزارت تجارت سایر ملل برای توسیع تجارت و انتظام عمل بیرون بری اموال کارخانجات است که صد شعبه دارد؛ در ایران کدام تجارت اقتضای وزارت می‌کند؟! کدامین معامله مستلزم ریاست یک شخص بیسواد است؟! و اگر این دستگاه فقط برای قطع دعاوی تجار تهران است پس قضاوت‌خانه را چرا وزارتخانه می‌گویند؟ وزارت معارف سایر دول چندین شعبه می‌باشد. دولتی که به قدر ایران تبعه دارد اقلا سی‌هزار مکتب و مدرسه دارد در این صورت تعیین رؤسا و معلمین مکاتب و مدارس، وارسی دخل و خرج آنها و تغییرات هرروزه از هر قبیل با وزارت معارف است. در وطن ما که هنوز ده مکتب مقدمات نیست، در جزو دخل و خرج مالیات هنوز جدول مخارج وزارت معارف ایجاد نشده، ده کتاب مفید اطفال یا رجال تألیف نشده وزارت معارف چه می‌کند؟ مأموریتش چیست! دایرهٔ ریاست او کجاست! مگر یک مدرسهٔ دارالفنون و یک مجمع معارف که برای لطیفه‌گویان بیکار و الواد بیعار شعبهٔ مداخل باز شود وزارتخانه لازم دارد؟ فقط در ایران وزارت مالیه و جنگ و خارجه و داخله لازم است؛ اولی را نداریم، دومی و سومی تا بین بی‌پاپوش، توپهای حاجی میرزا آقاسی و سرتیپان بی‌فوج، و قناسیل و سفرای وظیفه‌خور معلوم را دارا هستند.
برگه:MasaalekolMohsenin.pdf/۱۹۷
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
۱۹۶
