ترقی و اتحاد نوع انسانی می‌خواهند یک لسان واحد عمومی اختراع بکنند که همهٔ مخلوق دنیا متکلم زبان واحد باشند، به دینار و درهم واحد بیع و شرا کنند. وانگهی وضع لغات جدیده محال و ممتنع است. ما چگونه که پانصد هزار اسامی قرا و بلاد دیگران را نمی‌توانیم تغییر بدهیم باید اعتقاد نمود که لغات را نیز نمی‌توانیم. ما باید دیپلومات را دیپلومات و پولتیک را پولتیک بگوییم و بنویسیم، فقط آنچه از خارج داخل لسان خود می‌کنیم برای او کتاب لغت ترتیب بدهیم، و مردم را با معنی و طرح استعمال آنها آشنا نماییم. شهزاده باز منکر بود. گفتم به این انگار شما من معنی زبان و دخالت نطق و فوائد حرف هجا و چندین مطلب دیگر ذکر بکنم که در این زمینه بیحاصل است، اما مثلی ایراد می‌کنم که مستقیماً جواب شما باشد:
ده سال قبل در روسیه لغت جدیدهٔ جامعهٔ «آنسیکلوپدی» از زبان نمسه ترجمه نموده و از خودشان هرچه داشتند علاوه نموده طبع می‌کردند، جرائد روس به رئیس دارالترجمه پرفسور «دندریوسکی» تشنیع و توبیخ نمودند که چرا مستقلا لغت جامعهٔ روس نمی‌نویسند؟ و کتاب خارجه ترجمه می‌کنند؟ پرفسور که اکنون متوفی است جواب مختصری به سکوت معترضین نوشته می‌گوید:
«بلی لازم بود که معارف روسی لغتی از خودشان تألیف نمایند و لغات خارجه را ضمیمه کنند، چون در زبان روس کتب لغت کیمیا، لغت فیزیکا، لغت هندسه، لغت طب، لغت قانون، لغت مکانیک، لغت جغرافیا، و غیره و غیره نداریم که از آنها یک کتاب جامع‌اللغات ترتیب و تألیف نماییم، فقط حرص وطن ستایی کفایت نمی‌کند کتاب لغت مخصوص روس داشته باشیم، تا که اسباب بزرگی همه آماده شود…»
حالا معارف معدودهٔ ایران فقط با آرزوی وطنپرستی
